ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΖΩΗ; ΟΛΙΣΜΟΣ ΕΝΑΝΤΙ ΑΝΑΓΩΓΙΣΜΟΥ

Ένα βιβλίο μπορεί να σου αλλάξει τον τρόπο σκέψης και ασυνείδητα την στάση σου απέναντι την ζωή. Για κάποιον αυτό το βιβλίο μπορεί να είναι η Βίβλος , για κάποιον άλλο μία ποιητική συλλογή και για έναν τρίτο ένα παραμύθι για μεγάλους , π.χ. του Πάουλο Κοέλιο. Η διεισδυτική ικανότητα των θέσεων του βιβλίου , η ψυχική διάθεση του αναγνώστη , η ηλικία του , το κοινωνικό και οικονομικό του status , καθώς και πολλοί ακόμα παράγοντες καθορίζουν το βαθμό και τον τρόπο επηρεασμού.

Σε μένα αυτό συνέβη εν έτει 1998 κατά την διάρκεια της στρατιωτικής μου θητείας. Περιπλανιόμουν στους δρόμους της Αθήνας και πιο συγκεκριμένα στο Παγκράτι , μετά από μία 3μερη άδεια από το ΚΕΜΧ Ναυπλίου , όταν πέρασα μπροστά από ένα βιβλιοπωλείο. Τον προηγούμενο χρόνο και τελευταίο μου ως φοιτητής το είχα ρίξει στο διάβασμα βιβλίων εκλαϊκευμένης επιστήμης. Λόγω στρατού η συνήθεια αυτή είχε ''παγώσει'' αλλά με την πρώτη ευκαιρία είχα σκοπό να ξαναρχίσω. Είδα λοιπόν στην βιτρίνα του βιβλιοπωλείου το <<Θεός και μοντέρνα φυσική>> , το αγόρασα και το διάβασα μονορούφι.

Σκοπός του βιβλίου , η αναφορά σε θέματα που κάποτε ήταν αποκλειστικό προνόμιο της θρησκείας να τα εξηγήσει (;) , αλλά με την πάροδο των αιώνων μόνο η επιστήμη κατάφερε να δώσει κάποιες απαντήσεις. Υπάρχουν βέβαια ζητήματα που ακόμα δεν έχουν εξηγηθεί , με κυριότερα τα εξής δύο: 1) Τι είναι η ζωή και πως δημιουργήθηκε και 2) Με πιο τρόπο και για ποιον σκοπό δημιουργήθηκε (αν δημιουργήθηκε) το Σύμπαν.
Αντίθετα με ότι πολλοί νομίζουν , σύγχρονοι επιστημονικοί κλάδοι όπως η κβαντική φυσική , η κοσμολογία , η εξελικτική βιολογία και άλλοι , έχουν αναλάβει πλήρως τα ηνία και από την φιλοσοφία και από την θεολογία , στην προσπάθεια που γίνεται για κατανόηση του κόσμου που μας περιβάλει. Μόνο αυτές οι επιστήμες πλέον , έχουν το κύρος και την δυνατότητα να αναζητήσουν εξηγήσεις. Η φιλοσοφία και η θεολογία έχουν τοποθετηθεί στο περιθώριο και είτε περιορίζονται στο να θέτουν μόνο ερωτήματα , είτε παρουσιάζουν θέσεις που ο σύγχρονος άνθρωπος απορρίπτει ως μη ορθολογικές. Ο ρόλος τους είναι κυρίως ηθικής και κοινωνικής διάστασης , και οι εποχές που παρουσίαζαν θέσεις για το τι είναι η ζωή , το εγώ , το σύμπαν , η ψυχή και άλλα πολλά , ανήκει πλέον στο παρελθόν. Όλα αυτά αν κάποτε απαντηθούν , αυτό θα γίνει από την επιστήμη.
Το βασικότερο ερώτημα που έθεσε ο άνθρωπος στον εαυτό του όταν απέκτησε συνείδηση και ''εγώ'' , είναι το ''τι είναι ζωή''. Στέκεται με δέος και αμηχανία απέναντι του και προκειμένου να το απαντήσει , κατασκευάζει ένα παντοδύναμο παντοτινό και πανταχού παρών Θεό ικανό να δημιουργεί από το τίποτα. Κάποια ανύποπτη στιγμή ο Θεός αποφάσισε να δημιουργήσει την ζωή και το έκανε. Έτσι απλά , αυτό τα εξηγεί όλα. Θυμάμαι όταν ήμασταν μικροί, μας έλεγαν οι θεοσεβούμενοι , ότι οι πιο πιστοί άνθρωποι είναι οι γιατροί , διότι γνωρίζουν την απίστευτη πολυπλοκότητα της ζωής και δεν μπορούν να δεχτούν ότι εμφανίστηκε χωρίς την παρέμβαση κάποιου δημιουργού. Τι παραμύθι και αυτό...
Αν εξετάσεις έναν ζωντανό οργανισμό ως όλον , μένεις έκθαμβος μπροστά στην πολυπλοκότητα του. Δισεκατομμύρια κύτταρα , χημικές ουσίες , μύες , όργανα όλα μαζί ως σύνολο λειτουργούν σαν καλοκουρδισμένο ρολόι. Πολυπλοκότητα και οργάνωση μαζί! Το μεγαλύτερο θαύμα της φύσης. Από την ανόργανη ύλη φτάσαμε στην έμβια οργανική. Από τις ανόργανες ύλες του σύμπαντος καταλήξαμε στην θεμελιώδη χημική βάση της ζωής , τα νουκλεϊνικά οξέα DNA και RΝΑ με την διάσημη αρχιτεκτονική της διπλής έλικας.
Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η ζωή δεν είναι αθροιστικό φαινόμενο. Δεν προσθέτουμε δηλαδή , για να δημιουργήσουμε ζωή κάποια στοιχεία (π.χ. άτομα άνθρακα , υδρογόνου , σιδήρου , φωσφόρου κλπ) τα οποία έχουν από μόνα τους κάποιες ιδιότητες αντίστοιχες με αυτές ενός ζωντανού οργανισμού. Ενώ δηλαδή μία μύγα έχει ζωή , τα άτομα αυτής από μόνα τους δεν έχουν αυτήν την ιδιότητα. Ένα άτομο φωσφόρου της μύγας από μόνο του ΔΕΝ έχει ζωή! Εδώ έγκειται το μυστήριο. Δισεκατομμύρια μη ζωντανά άτομα ενώνονται δημιουργώντας κάτι ζωντανό. Προκειμένου να ξεπεραστεί αυτό το μυστήριο επινοήθηκαν διάφορες θεωρίες περί ψυχής , δηλαδή μιας ζωικής δύναμης (από το λατινικό Vis Vitalis) , μίας πνευματικής ουσίας η οποία ''ζωντανεύει'' τον αρχικώς άβιο οργανισμό.
Φυσικά αυτή η θέση στερείται σοβαρότητας και δεν αποδεικνύεται από πουθενά. Αγνοεί μία πολύ βασική αρχή των πραγμάτων , ότι αυτά μπορούν να παρουσιάζουν συνολικές ιδιότητες που δεν υπάρχουν ή δεν έχουν νόημα στα επί μέρους συστατικά τους. Η ιδιότητα αυτή ονομάζεται ολισμός. Ένα παράδειγμα ολιστικού φαινομένου είναι το εξής: Μία φωτογραφία αποτελείται από εκατομμύρια pixels. Κάθε ένα από αυτά αν το εξετάσεις από μόνο του δεν σου δίνει καμία πληροφορία για την φωτογραφία. Μπορεί να σου δώσει πληροφορίες άλλου τύπου , όπως με ποια μηχανή βγήκε η φωτογραφία , τα χρώματα του pixel καθώς και άλλες πληροφορίες τεχνικής φύσεως. Τα εκατομμύρια αυτά pixels τοποθετημένα με έναν μοναδικό τρόπο δίνουν ως σύνολο την φωτογραφία , η οποία μπορεί να απεικονίζει το οτιδήποτε. Το ίδιο συμβαίνει με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Όλα τα εξαρτήματα μαζί , τοποθετημένα με συγκεκριμένο τρόπο μας δίνουν έναν PC. Κάθε ένα ξεχωριστά δεν μας προσφέρει πληροφορίες για το όλον παρά μόνο για τον εαυτό του.
Αυτή είναι η πολύ απλή διαφορά του αναγωγισμού (εξέταση των επί μέρους) με τον ολισμό (αντιμετώπιση και εξέταση του συστήματος ως όλον).
Από τα παραπάνω γίνεται κατανοητό ότι την διαφορά την κάνει η διάταξη. Δισεκατομμύρια κύτταρα ατάκτως τοποθετημένα ΔΕΝ θα δημιουργούσαν ποτέ ζωή , όπως δεν θα δημιουργούσε κλασσική μουσική μία τυχαία σειρά από νότες ή ποίημα μία τελείως τυχαία σειρά από προτάσεις.
Τώρα το πως δημιουργήθηκε αυτή η πολυπλοκότητα είναι ένα άλλο κεφάλαιο την αρχή του οποίου έγραψε ο Λαμάρκ και ο Κάρολος Δαρβίνος...