Δευτέρα 29 Οκτωβρίου 2007

ΑΓAΠΗΤΗ ΤΖOYΛΙΑ...

"Δεν είμαστε οπισθοδρομικοί ούτε φανατικοί, αλλά δεν δεχόμεθα να παραιτηθούμε από τα ιερά πιστεύματά μας" -Αρχιεπίσκοπος Χριστόδοuλος

ΑΓAΠΗΤΗ ΤΖOYΛΙΑ, Τώρα πια που έγινες δέκα χρονών θέλω να σου γράψω κάτι το οποίο θεωρώ πολύ σημαντικό. Exεις αναρωτηθεί ποτέ πώς μάθαμε όλα όσα ξέρουμε; Πώς ειμαστε βέβαιοι, ας πούμε, ότι τα αστέρια, που μοιάζουν με μικροσκοπικά λαμπιόνια πάνω στον ουράνιο θόλο, ειναι στην πραγματικότητα τεράστιες σφαίρες φωτιάς; Όπως ο ήλιος μας μως και βρισκόμαστε τόσο μακριά απ' αυτά; Και πώς γνωρίζουμε ότι η Γη είναι μια πολύ μικρή μπάλα που στροβιλίζεται γύρω από ένα αστέρι τον Ήλιο;
Η απάντηση, με μια λέξη, είναι: "ενδείξεις". Μερικές φορές ένδειξη σημαίνει στην κυριολεξία να δούμε ή να ακούσουμε, να αγγίζουμε, να μυρίσουμε ότι κάτι όντως ισχύει. Οι αστροναύτες, για παράδειγμα, ταξίδεψαν αρκετά μακριά από τη Γη και ειδαν με τα ιδια τους τα μάτια ότι η γή είναι στρογγυλή. Εν' τούτοις, τα μάτια μας χρειάζονται μερικές φορές βοήθεια. Ο 'αποσπερίτης', μοιάζει μελαμπερή σπίθα στον ουρανό, αλλά με τη βοήθεια ενός τηλεσκοπίου μπορούμε γα δούμε πως στην πραγματικότητα δεν είναι κι αυτή παρά μια μπάλα - ο πλανήτης που ονομάζουμε Αφροδίτη.
Eτσι λοιπόν, αυτό που μαθαίνουμε για κάτι βλέποντάς το άμεσα (ή ακούγοντάς το ή ακουμπώντας το), ονομάζεται "παρατήρηση". Πολλές φορές μια ένδειξη δεν φαίνεται να σχετίζεται με κάποια παρατήρηση ωστόσο, πάντα πίσω από τις ενδείξεις κρύβονται παρατηρήσεις. Αν, λόγου χάρη, γίνει κάπου ένα έγκλημα, συνήθως κανείς άλλος, εκτός από το δολοφόνο και το θύμα, δεν θα έχει παρατηρήσει τι πραγματικά συνέβη. Οι αστυνομικοι μπορούν ωστόσο να συνεκτιμήσουν ένα σωρό άλλες παρατηρήσεις, οι οποίες ίσως τους οδηγήσουν σε έναν συγκεκριμένο ύποπτο. Αν τα δακτυλικά αποτυπώματα κάποιου ταιριάζουν μ' αυτά που βρέθηκαν στο μαχαiρι, τούτο αποτελει ισχυρή ενδειξη ότι το κρατούσε αυτός. Δεν αποδεικνύει ότι ο ίδιος διέπραξε το έγκλημα, μπορει όμως να βοηθήσει προς αυτή την κατεύθυνση εφόσον συνδυαστεί και με άλλες ενδείξεις.
Οι επιστήμονες - οι ειδικοί να ανακαλύπτουν τι είναι αληθινό σχετικά με τον κόσμο και το σύμπαν - δουλεύουν συχνά όπως οι αστυνομικοί. Διατυπώνουν μια εικασία για το τι μπορεί να είναι αληθινό (κάτι που φαίνεται πιθανό να συμβει ή να συνέβη), και αυτό ονομάζεται "υπόθεση". Μετά λένε από μόνοι τους: Αν αυτό αληθεύει πραγματικά, τότε θα να ισχύει τούτο και τ' άλλο. Η διαδικασία ονομάζεται "πρόβλεψη".
Για παράδειγμα, αν η Γη είναι πράγματι στρογγυλή, μπορούμε να πρoβλέψoυμε ότι ένας ταξιδιώτης, προχωρώντας συνεχώς προς τα εμπρός και στην ίδια κατεύθυνση, θα πρέπει τελικά να βρεθεί πίσω, εκεί απ' όπου ξεκίνησε. Όταν ένας γιατρός λέει πως έχεις ιλαρά, δεν το διαβάζει γραμμένο στο μέτωπό σου. Η πρώτη ματιά τον κάνει να υποθέσει ότι μπορεί και να έχεις ιλαρά. Μετά σκέφτεται: "Αν η μικρή, έχει πράγματι ιλαρά, θα πρέπει να δω μήπως παρουσιάζει αυτά κι εκείνα τα συμπτώματα." Εξετάζει λοιπόν στα γρήγορα μερικές προβλέψεις με τα μάτια του (Έχει ασπρoκόκκινες κηλίδες;), με τα χέρια του (Είναι ζεστό το μέτωπό της;), με τα αυτιά του (Έχει τον Xαρακτηριστικό ξερό βήχα;). Μόνο τότε κατλήγει σε συμπέρασμα και λέει: "Η διάγνωσή μου ειναι ότι το παιδι έχει ιλαρά." Μερικές φορές οι γιατροί χρειάζεται να ελέγξουν κι άλλα πράγματα -να κάνουν εξετάσεις αίματος: ή aκτινογραφίες - που στις παρατηρήσεις βοηθούν τα μάτια, τα χέρια και τ' αυτιά τους.
Φυσικά, ο τρόπος με τον οποίο οι επιστήμονες χρησιμοποιούν τις ενδείξεις για να μάθουν σχετικά με τον κόσμο και το σύμπαν ειναι πολύ πιο έξυπνος και πιό σύνθετος απ' ό, τι μπορώ να σου περιγράψω σ' ένα σύντομο γράμμα. Πάντως -πρόσεξέ το αυτό- η ένδειξη αποτελει καλό λόγο για να πιστέψουμε σε κάτι.
Τώρα όμως θέλω να σε προειδοποιήσω να φυλάγεσαι από τρεις κακούς λόγους για να πιστεύεις οτιδήποτε. Ονομάζονται "παράδοση", "αυθεντία" και "αποκάλυψη".
Πρώτα, λοιπόν, η παράδοση. Πριν από λίγους μήνες συμμετείχα σε μια τηλεοπτική συζήτηση με καμιά πενηνταριά παιδιά. Ανήκαν σε διαφορετικές θρησκείες, και γι' αυτό τα είχαν, καλέσει στην εκπομπή. Μερικά ήταν Χριστιανοί, άλλα μουσουλμάνοι, κάποια Ιουδαϊστές, Ινδουιστές, Σιχ. Ο κύριος με το μικρόφωνο πήγαινε από παιδί σε παιδί και τα ρωτούσε τι πίστευαν στη δική τους θρησκεία. Οι απαντήσεις τους μας δείχνουν ακριβώς τι εννοώ με τον όρο "παράδοση" -τα πιστεύω τους, πάντως, ήταν ολοφάνερο ότι δεν είχαν καμία σχέση με ενδειξεις. Απλώς τα παιδιά αναμασούσαν τις πεποιθήσεις των γονιών και των παππούδων τους - που κι αυτές δεν βασίζονταν σε ενδείξεις. Έλεγαν πράγματα όπως "Εμείς οι Σιχ πιστεύουμε αυτό κι αυτό" ή "Εμείς οι μουσουλμάνοι πιστεύουμε τούτο κι εκείνο" ή "Εμείς οι χριστιανοί πιστεύουμε κάτι άλλο". Φυσικά, από τη στιγμή που όλοι πίστευαν διαφορετικά πράγματα, δεν θα μπορούσε να έχουν όλοι δίκιο. Ο κύριος με το μικρόφωνο φαινόταν να μην προβληματίζεται γι' αυτό και δεν προσπάθησε να βάλει τα παιδιά να συζητήσουν μεταξύ τους με επιχειρήματα και να υποστηρίξουν τη γνώμη τους. Αλλά δεν θέλω να τονίσω εδώ αυτό.
Εγώ θέλω να ρωτήσω απλά από πού προερχόταν η πίστη των παιδιών. Προερχόταν από την παράδοση. Παράδοση σημαίνει πεποιθήσεις που μεταφέρovται από γενιά σε γενιά -από τον παππού στον πατέρα, μετά στο παιδί, και πάει λέγοντας. Ή από βιβλία που επιζούν μέσα στους αιώνες. Οι παραδοσιακές πεποιθήσεις συχνά ξεκινούν σχεδόν από το τίποτα πιθανόν κάποιος στην αρχή τις πλάθει σαν ιστορίες, σαν τους μύθους γω τον Θωρ και τον Δια. Αλλά το μακρύ ταξίδι τους μέσα στο χρόνο, το ότι επιζούν για πολλούς αιώνες, τις κάνει να φαίνονται αληθινές. Ο κόσμος πιστεύει σε πράγματα απλώς επειδή προγενέστεροι άνθρωποι πίστευαν στα ίδια πράγματα για ολόκληρους αιώνες. Αυτό είναι η παράδοση.
Εδώ, στην Αγγλία, το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού έχει βαφτιστεί στην Αγγλικανική Εκκλησία, αλλά αυτή δεν είναι παρά ένα από τα πολλά δόγματα της χριστιανικής θρησκείας. Υπάρχουν κι άλλα δόγματα (η Ορθόδοξη Εκκλησία, η Ρωμωοκαθολική Εκκλησία, η Εκκλησία των μεθοδιστών, κ.ά.) όλα τους διαφοροποιούνται σημαντικά. Οι διαφοροποιήσεις ανάμεσα στην Ιουδαϊκή θρησκεία και τον Ισλαμισμό είναι ακόμη πιό έντονες. Οπότε, πιστοί σε πράγματα που ελάχιστα δωφέρουν μεταξύ τους διεξάγουν πολέμους εξαιτίας των διαφωνιών τους. Δικαιολογείται λοιπόν να σκεφτείς πως όλοι αυτοί πρέπει να έχουν σοβαρούς λόγους -ικανές ενδείξεις, δηλαδή - για να πιστεύουν αυτά που πιστεύουν. Αλλά στην πραγματικότητα, οι διαφορετικές πεποιθήσεις τους οφείλονται εξ ολοκλήρου στις διαφορετικές παραδόσεις τους.
Ας δούμε μια συγκεκριμένη παράδοση. Ο καθολικοί πιστεύουν πως η Παρθένος Μαρία, η μητέρα του Ιησού, ήταν τόσο ξεχωριστή, ώστε δεν πέθανε αλλά "μετέστη ενσώματι εις τους Ουρανούς". Άλλες χριστιανικές παραδόσεις διαφωνούν, και θεωρούν πως η Μαρία πέθανε όπως κάθε θνητός. Η Βίβλος δεν λέει τίποτα σχετικά με το πώς ή το πότε πέθανε στην πραγματικότητα, η καημένη γυναίκα μόλις και αναφέρεται πού και πού σ' ολόκληρη τη Βίβλο. Η άποψη ότι το σώμα της μετέστη στους Ουρανούς δεν διατυπώθηκε παρά μόλις έξι περίπου αιώνες μετά την εποχή του Ιησού. Στην αρχή, ειπώθηκε έτσι απλά, με τον Iδιο τρόπο που λέγεται κάθε ιστορία σαν της Χιονάτης. Αλλά με το πέρασμα των αιώνων, μεταβλήθηκε σε παράδοση, ο κόσμος άρχισε να την παίρνει στα σοβαρά απλώς επειδή η ιστορία επέζησε και διατηρήθηκε κατά τη διάρκεια τόσο πολλών γενεών. Εν τέλει καταγράφτηκε ως επίσημο ρωμαιοκαθολικό "πιστεύω" μόλις πρόσφατα, το 1950 --όταν είχα την ηλικία που έχεις τώρα. Aλλά η ιστορία δεν ήταν πιο αληθινή το 1950 απ' ό,τι όταν εφευρέθηκε, εξακόσια χρόνια μετά το θάνατο της Μαρίας.
Θα επανέλθω στην παράδοση, αλλά πρώτα πρέπει να αναφερθώ στους δύο άλλους κακούς λόγους για να πιστεύεις οτιδήποτε. Συχνά πιστεύουμε σε κάτι επειδή το είπε κάποιο σημαντικό πρόσωπο -μια αυθεντία. Στη Ρωμωοκαθολική Εκκλησία, ο Πάπας είνω το πιο σημαντικό πρόσωπο, και οι πιστοί θεωρούν πως έχει οπωσδήποτε δίκιο απλώς και μόνο επειδή είναι ο Πάπας. Οπότε, για το ότι η Μαρία μετέστη στους Ουρανούς, απλά το 1950 ο Πάπας ανήγγειλε στους ρωμαιοκαθολικούς πως έτσι όφειλαν να πιστεύουν. Τελεία και παύλα. Ο Πάπας έχει το αλάθητο, κι αυτή πρέπει να είναι η αλήθεια! Τώρα, ενδεχομένως πολλά απ' όσα είπε ο Πάπας στη ζωή του να ήταν αλήθειες και άλλες να μην ήταν. Όμως, δεν υπάρχει κανένας καλός λόγος που να εξηγεί γιατί εμείς πρέπει πιστεύουμε ό,τι λέει αυτός, απλά και μόνο επειδή είναι ο Πάπας, παρά οποιοσδήποτε άλλος συνάνθρωπος. Ο τωρινός Πάπας έχει διατάξει το πλήρωμα της Εκκλησίας του να μην αποδεχτεί κανένα όριο στον αριθμό των παιδιών που θα επιθυμούσε να φέρει στον κόσμο. Αν το χριστεπώνυμο πλήθος ακολουθούσε την αυθεντία του με τη δουλική υπακοή που θα επιθυμούσε ο ίδιος, το αποτέλεσμα θα ήταν λιμοί, ασθένειες και πόλεμοι, εξαιτίας φυσικά του υπερπληθυσμού.
Βεβαίως, ακόμη και στην επιστήμη, πολλές φορές δεν έχουμε δει με τα ίδια μας τα μάτια τις ενδείξεις, και πρέπει να δεχτούμε τις μαρτυρίες άλλων γι' αυτές. Εγώ, ας πούμε, δεν έχω δει και δεν γνωρίζω τις ενδείξεις ότι το φως ταξιδεύει με ταχύτητα 300.000 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο. Από την άλλη, πιστεύω τα επιστημονικά βιβλία που λένε ποια είναι η ταχύτητα του φωτός. Αυτό σαν να μοιάζει με την αυθεντία του Πάπα στην πραγματικότητα, όμως, ειναι πολύ σοβαρότερο από κάθε αυθεντία: Οι συγγραφείς των βιβλίων γνωρίζουν τις ενδείξεις μάλιστα, ο καθένας μας είναι ελεύθερος να τις εξετάσει προσεκτικά όποτε το θελήσει. Πολύ καθησυχαστικό, αλήθεια, όταν ούτε καν οι ιερείς δεν ισχυρίζονται πως υπάρχει έστω μία ένδειξη για την Ιστορία της Θεοτόκου.
Το τρίτο είδος κακού λόγου για να πιστεύεις οτιδήποτε ονομάζετω "αποκάλυψη". Αν το 1950 ειχες ρωτήσει τον Πάπα πώς γνώριζε ότι το σώμα της Μαριας μετέστη στους Ουρανούς, θα έλεγε πιθανόν πως αυτό του είχε "αποκαλυφθεί". Βρισκόταν μόνος στο δωμάτιό του και προσευχόταν. Σκεφτόταν και ξανασκεφτόταν, μόνος του πάντα, και μέσα του βεβαιωνόταν όλο και περισσότερο. Όταν οι θρησκευόμενοι νιώθουν μέσα τους πως κάτι πρέπει να είναι αληθινό, ακόμη κι αν δεν έχουν την ελάχιστη ένδειξη πως όντως είναι, ονομάζουν αυτό που νιώθουν αποκάλυψη. Δεν είναι μόνο οι πάπες που ισχυρίζονται πως έχουν υπάρξει μάρτυρες θείων αποκαλύψεων το ίδιο συμβαίνει με πολλούς θρησκευόμενους. Πρόκειται για έναν απ' τους κυριότερους λόγους που τους κάνει να πιστέψουν όλα όσα πιστεύουν. Μα είναι ένας καλός λόγος γι' αυτό; Ας υποθέσουμε ότι σου έλεγα πως ο σκύλος σου σκοτώθηκε. Θα αναστατωνόσουν, και μάλλον θα με ρώταγες: "Είσαι σίγουρος; Πώς το ξέρεις; Πώς συνέβη;" και ας πούμε πως εγώ σου απαντούσα: "Δεν ξέρω ότι ο Πέπε πράγματι σκοτώθηκε. Δεν έχω ενδείξεις. Έχω απλώς βαθιά μέσα μου μια παράξενη προαίσθηση." Θα τα 'βαζες για τα καλά μαζί μου που σε τρόμαξα, διότι ξέρεις πως μια εσωτερική "αίσθηση" από μόνη της δεν αρκεί για να πιστέψεις πως ένα σκυλάκι έχει σκοτωθεί. Χρειάζεσαι σοβαρές ενδείξεις. Όλοι μας κάποια στιγμή προαισθανόμαστε ότι κάτι θα συμβεί και μερικές φορές τυχαίνει να επιβεβαιωνόμαστε, άλλες πάλι όχι. Πολλοί άνθρωποι νιώθουν ταυτόχρονα αντίθετες προαισθήσεις οπότε, ποιες απ' όλες ευσταθούν; Μερικές φορές ο κόσμος λέει πως πρέπει να πιστεύουμε σ' αυτά που νιώθουμε βαθιά μέσα μας, γιατί αλλιώς -δεν θα είμαστε ποτέ σίγουροι για πράγματα όπως η αγάπη του συντρόφου μας. "Το νιώθω μέσα μου πως η γυναίκα μου με αγαπάει". Αυτό όμως αποτελεί-φαιδρό επιχείρημα. Μπορείς να έχεις άφθονες ενδείξεις ότι κάποιος σε αγαπάει: Κοιτάγματα στα μάτια, νότες τρυφερότητας στη φωνή, μικροχαρούλες και ευγένειες. Δεν είναι απλώς κάτι που νιώθεις μέσα σου, σαν την αίσθηση που οι ιερείς ονομάζουν αποκάλυψη.
Οι εσωτερικές αισθήσεις είναι πολύτιμες και στην επιστήμη, μόνο όμως για να μας δίνουν ιδέες που αργότερα θα διασταυρώσουμε ψάχνοντας για ενδείξεις. Ένας επιστήμονας μπορεί να έχει μια προαίσθηση ότι κάτι είναι σωστό. Από μόνη της, όμως, δεν συνιστά για τον επιστήμονα επαρκή λόγο να το πιστέψει. Αλλά μπορεί να είναι καλός λόγος για να αφιερώσει χρόνο εκτελώντας πειράματα ή ψάχνοντας για ενδείξεις. Οι επιστήμονες στηρίζονται σ' αυτά που νιώθουν μέσα τους για να ανακαλύπτουν νέες ιδέες. Αλλά αυτά δεν αξίζουν μέχρις ότου υποστηριχτούν από επαρκείς ενδείξεις. Θέλοντας να σου εξηγήσω γιατί η παράδοση είναι τόσο σημαντική, ξαναγυρίζω σ' αυτή για να τη δούμε μια διαφορετική ματιά. Όλα τα ζώα είναι φτιαγμένα (μέσω της διαδικασίας που ονομάζουμε εξέλιξη) έτσι που να επιβιώνουν στο φυσικό χώρο που ζει το είδος τους. Τα λιοντάρια έχουν φτιαχτεί για να μπορούν να επιβιώνουν στις στέπες της Αφρικής. ΟΙ καραβίδες είναι φτιαγμένες για να τα καταφέρνουν να επιβιώνουν στο γλυκό νερό, ενώ οι αστακοί διαμορφώθηκαν έτσι που να επιβιώνουν στην αλμυρή θάλασσα. Εμείς οι άνθρωποι, σημαίνοντα μέλη του ζωϊκού βασιλείου, είμαστε φτιαγμένοι για να επιβιώνουμε με επιτυχία μέσα σε έναν κόσμο γεμάτο από άλλους ανθρώπους. Οι περισσότεροι από μας δεν κυνηγάμε για την τροφή μας, όπως τα λιοντάρια και οι αστακοί, την αγοράζουμε από άλλους ανθρώπους, Οι οποίοι με τη σειρά τους την αγόρασαν από άλλους ανθρώπους. "Κολυμπάμε" μέσα σε μια "ανθρωποθάλασσα". Όπως ακριβώς το ψάρι χρειάζεται τα βράγχια για να επιβιώσει μέσα στο νερό, Οι άνθρωποι χρειάζονται τον εγκέφαλο για να μπορούν να συνεννοούνται με τους άλλους ανθρώπους. Και όπως η θάλασσα είναι γεμάτη αλμυρό νερό, η ανθρωποθάλασσα είναι γεμάτη από δύσκολα πράγματα που πρέπει να μάθουμε. Πάρε για παράδειγμα τη γλώσσα. Εσύ μιλάς αγγλικά, αλλά η φίλη σου η Ανν-Κατρίν μιλά γερμανικά. Και οι δυο σας μιλάτε τη γλώσσα που θα σας βοηθήσει περισσότερο να "κολυμπήσετε" στη δική σας ξεχωριστή ανθρωποθάλασσα. Η γλώσσα μεταφέρεται με την παράδοση. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος. Στην Αγγλία ο Πέπε είναι α dog στη Γερμανία, ein Hund. Καμία απ' αυτές τις λέξεις δεν είναι πιό σωστή ή πιό αληθινή από την άλλη. Απλά, και οι δύο μεταδόθηκαν μέσω της παράδοσης.
Για να τα καταφέρουν καλά σ' αυτό το ιδιότυπο "κολύμπι", τα παιδιά πρέπει να μάθουν τη γλώσσα της δικής τους χώρας, αλλά και ένα σωρό άλλα πράγματα σχετικά με τον δικό τους λαό αυτό σημαίνει ότι ο εγκέφαλός τους πρέπει να ρουφά, σαν σφουγγάρι, τεράστιες ποσότητες πληροφοριών γύρω από την παράδοση. Και δεν μπορούμε να περιμένουμε από το παιδί να διαχωρίζει τις καλές και τις χρήσιμες πληροφορίες της παράδοσης (όπως τις λέξεις της γλώσσας) από τις κακές ή τις ανόητες (όπως το να πιστεύει σε μάγισσες , διαβόλους και αθάνατες παρθένους). Είναι κρίμα, αλλά δεν μπορεί να αλλάξει, το ότι τα παιδιά -ακριβώς επειδή πρέπει να ρουφούν τις πληροφορίες της παράδοσης- πιστεύουν ό,τι τους λένε οι μεγάλοι, είτε αλήθειες ή ψέματα είτε σωστά ή λάθη. Και πολλά απ' αυτά που τους λένε οι μεγάλοι είναι αληθινά και βασίζονται σε ενδείξεις, ή είναι τουλάχιστον λογικά. Αλλά αν κάποια δεν ευσταθούν, αν είναι ανόητα ή κακοήθη, τίποτα δεν θα σταματήσει το παιδί από να τα πιστέψει με τον ίδιο τρόπο. Και τι κάνουν τα παιδιά όταν μεγαλώνουν; Επαναλαμβάνουν τα ίδια πράγματα στην επόμενη γενιά. Έτσι, από τη στιγμή που κάτι θα αποτελέσει ισχυρή πεποίθηση -και το ψευδές και το ανυπόστατο- θα συνεχίσει να υφίσταται για πάντα. Μήπως τελικά τό ίδιο έχει συμβεί με τις Θησκείες; Πίστη ότι υπάρχει ένας ή πολλοί θεοί, πίστη στον παράδεισο, πίστη ότι η Θεοτόκος Μαρία ποτέ δεν πέθανε, πίστη ότι ο Ιησούς δεν γεννήθηκε από άνθρωπο-πατέρα, πίστη ότι οι προσευχές εισακούγονται, πίστη ότι το κρασί μετατρέπεται σε αίμα -καμία απ' αυτές τις πεποιθήσεις δεν βασίζεται σε μια καλή ένδειξη. Και όμως, όλα τούτα τα πιστεύουν δισεκατομμύρια άνθρωπων και αυτό, επειδή τους είπαν να τα πιστέψουν όταν ήταν τόσο μικροί που θα πίστευαν το οτιδήποτε.
Τα παιδιά των μουσουλμάνων και των χριστιανών μεγαλώνουν πεπεισμένα απόλυτα ότι τα μεν έχουν δίκιο και τα δε άδικο.
Ακόμη και μεταξύ των χριστιανών, οι ρωμαιοκαθολικοί πιστεύουν διαφορετικά πράγματα από τους αγγλικανούς ή τους επισκοπιανούς ή τους κουακέρους ή τους μορμόνους, και πάει λέγοντας και όλοι τους είναι πεπεισμένοι ότι αυτοί έχουν δίκιο και οι άλλοι άδικο. Πιστεύουν ετερόκλιτα πράγματα ακριβώς για τον ίδιο λόγο που εσύ μιλάς αγγλικά και η Ανν-Κατρίν γερμανικά - καθεμιά απ' αυτές τις γλώσσες είναι η σωστή στη χώρα της. Αλλά δεν μπορεί να αληθεύει ότι οι διαφορετικές θρησκείες είναι σωστές στη δική τους χώρα, αφού διαφορετικές θρησκείες υποστηρίζουν ως σωστά αντίθετα πράγματα. Η Θεοτόκος δεν μπορεί να είναι ζωντανή στην καθολική Ιρλανδία, και ταυτόχρονα νεκρή στην προτεσταντική Ιρλανδία.
Θα αναρωτιέσαι, υποθέτω, τι μπορούμε να κάνουμε για όλα αυτά. Για σένα δεν είναι εύκολο να κάνεις κάτι, αφού μόλις πάτησες τα δέκα. Αλλά θα μπορούσες να δοκιμάσεις το εξής. Την επόμενη φορά που κάποιος θα σου πει κάτι που ακούγεται σημαντικό, σκέψου: "Ανήκει στο είδος των πληροφοριών που οι άνθρωποι πιστεύoυν λόγω ενδείξεων ή μήπως στο είδος που οι άνθρωποι πιστεύουν βασιζόμενοι στην παράδοση, τις αυθεντίες ή την αποκάλυψη;" Και την επομενη φορά που κάποιος θα σου πει πως κάτι είναι αληθινό, γιατί να μην τον ρωτήσεις: "Τι ενδείξεις υπάρχουν γι' αυτό;" Κι αν δεν μπορεί να σου δώσει μια ικανοποιητική απάντηση, ελπίζω να σκεφτείς πολύ προσεκτικά προτού πιστέψεις έστω και μία λέξη απ' όσα λέει.

Σε φιλώ καλή μου, ο μπαμπάς.

Richard Dawkins

Κυριακή 28 Οκτωβρίου 2007

ΒΑΡΙΕΜΑΙ ΝΑ ΓΡΑΨΩ. ΠΑΡΤΕ ΕΝΑΝ ΓΡΙΦΟ ΚΑΙ ΚΑΛΑ ΞΕΜΠΕΡΔΕΜΑΤΑ...

Σύμφωνα με τον Einstein o παρακάτω γρίφος θεωρείται άλυτος για το 98% των ανθρώπων... Έχουμε και λέμε...
Υπάρχουν 5 σπίτια, 5 διαφορετικών ανθρώπων. Σε κάθε ένα από τα σπίτια αυτά ζει ένας άνθρωπος διαφορετικής εθνικότητας. Οι 5 ιδιοκτήτες πίνουν ένα συγκεκριμένο είδος ποτού, καπνίζουν μια συγκεκριμένη μάρκα τσιγάρων και έχουν όλοι ένα συγκεκριμένο κατοικίδιο. Όλοι έχουν μεταξύ τους διαφορετικά κατοικίδια, διαφορετικές μάρκες τσιγάρων και διαφορετικά είδη ποτών.
ΕΡΩΤΗΣΗ: ποίος έχει το ψάρι ;;;

Στοιχεία:
α)Ο Άγγλος ζει στο κόκκινο σπίτι.
β)Ο Σουηδός έχει ένα σκύλο.
γ)Ο Δανός πίνει τσάι.
Δ)Το πράσινο σπίτι είναι αριστερά από το άσπρο σπίτι.
ε)Ο ιδιοκτήτης του πράσινου σπιτιού πίνει καφέ.
ζ)Αυτός που καπνίζει Pall Mall τσιγάρα έχει πουλιά για κατοικίδια.
η)Ο ιδιοκτήτης του κίτρινου σπιτιού καπνίζει Dunhill.
θ)Αυτός που μένει στο μεσαίο σπίτι πίνει γάλα.
ι)Ο Νορβηγός μένει στο 1ο σπίτι.
κ)Αυτός που καπνίζει Blends μένει δίπλα σε αυτόν που έχει γάτες.
λ)Αυτός που έχει το άλογο μένει δίπλα σε αυτόν που καπνίζει Dunhill.
μ)Ο ιδιοκτήτης που καπνίζει Bluemasters πίνει μπίρα.
ν)Ο Γερμανός καπνίζει Prince.
ξ)Ο Νορβηγός μένει δίπλα στο μπλε σπίτι.
ο)Αυτός που καπνίζει Blends έχει ένα γείτονα που πίνει νερό.

Είχε δίκιο ο Einstein για το 98% ;;;

Τετάρτη 24 Οκτωβρίου 2007

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ ΠΑΡΑΓΓΕΛΜΑΤΑ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ

Αυτές τις μέρες θα γίνουν πολλές συζητήσεις σχετικά με τις μαθητικές παρελάσεις. Θα αναφερθούν απόψεις όπως αυτή του Άδωνη Γεωργιάδη: "Οι σχολικές παρελάσεις πρέπει να συνεχιστούν διότι ανυψώνουν το Εθνικό φρόνημα των νέων" ή απόψεις όπως αυτή του Μιχάλη Παπαγιαννάκη: "Η Ελλάδα είναι η τελευταία χώρα στην Ευρώπη όπου γίνονται ακόμη παρελάσεις μαθητών ενώπιον των Αρχών, πολιτικών, στρατιωτικών, εκκλησιαστικών και σχολικών, με αυτήν τη σειρά... Σχετικά πρόσφατο φρούτο είναι και έλκει την καταγωγή του από τις πιο αυταρχικές, πατριαρχικές και κατά περιόδους ολοκληρωτικές αντιλήψεις για την οργάνωση της Πολιτείας και του ρόλου των ανθρώπων εντός αυτής.Υπερβολές; Ας σκεφτεί και ο πιο επιφυλακτικός πολίτης τι ακριβώς επιδιώκεται με τις παρελάσεις αυτές, ποιο μοντέλο απομιμούνται. Συνήθως παρελαύνει ο στρατός, σε διάφορες περιστάσεις και με σκεπτικό που ποικίλλει, άλλοτε ως επίδειξη ισχύος, άλλοτε ως ένδειξη νομιμοφροσύνης απέναντι στην ηγεσία ή τον αρχηγό, πάντοτε με μίαν έγνοια συμπαγούς και ομοιόμορφης εμφάνισης (στολή, βηματισμός...) και μια δηλωμένη επιδίωξη συγχώνευσης πολλών ατομικοτήτων σε μια μονάδα. Αυτά και άλλα ανάλογα συμβάλλουν στη διαμόρφωση του φρονήματος και της πειθαρχίας στο στράτευμα. Οταν εφαρμόζονται σε παρέλαση μαθητών τι επιδιώκουν; Υποταγή στις αρχές γενικώς, και ιδιαίτερα τις εκκλησιαστικές και στρατιωτικές; Ομοιομορφία συμπεριφοράς ή ακόμα και σκέψης; Συγχώνευση σε μια συμπαγή ενότητα στρατευμένη για την επίτευξη γενικότερων στόχων, και ποιων άραγε; Η στοιχειωδέστερη δημοκρατική ανάλυση αρκεί για να απορρίψει κανείς τέτοια απεχθή απόπειρα χειραγώγησης των νέων, άλλο αν τα παιδιά την γελοιοποιούν, εν μέρει τουλάχιστον, με την καζούρα, τον απειθάρχητο βηματισμό και άλλα λιγότερο ή περισσότερο προκλητικά. Μα, θα πει κανείς, οι παρελάσεις είναι επίσης ένα είδος εορτασμού σημαντικών επετείων. Ε, τότε, ας δώσουμε στα παιδιά την ευκαιρία ενός πραγματικού εορτασμού, όπως τον εννοούν τα ίδια, στα σχολεία και τις γειτονιές τους, με μουσική και χορό, σε δημόσιους χώρους και ελεύθερη συμμετοχή, χωρίς κρατικό ντι-τζέι ή επίσημο χορογράφο. Και πιο ουσιαστικό και δημοκρατικό θα είναι, και θα μας απαλλάξει και από το πρόβλημα ποιος θα κρατάει τη σημαία! "
Το θέμα πρέπει να συζητηθεί διεξοδικά από πολιτικά κόμματα και οργανώσεις και ΟΧΙ από τα τηλεοπτικά παράθυρα. Εγώ δεν θα προσθέσω κάτι επί του θέματος , εκτός βέβαια το ότι είμαι κάθετα αντίθετος στις σχολικές παρελάσεις με την σημερινή μιλιταριστικού τύπου προσέγγιση. Παραπέμπω εδώ και εδώ και μία αντίθετη άποψη εδώ.
Αυτό που δεν μπορώ με τίποτα όμως να καταλάβω είναι το εξής:
Τυχαίνει να κατοικώ ακριβώς απέναντι από Δημοτικό Σχολείο. Την ώρα που φεύγω από το σπίτι για να πάω στο γραφείο , τα παιδάκια μαζεύονται μπροστά από τα σκαλοπάτια της κύριας εισόδου του Δημοτικού και ο Διευθυντής που βρίσκεται σε ψηλότερο επίπεδο τους δίνει στρατιωτικά παραγγέλματα του τύπου προσοχή (!!!) και ημιανάπαυση (!!!) με σκοπό να ακολουθήσει η χριστιανική προσευχή (άλλη πικραμένη ιστορία και αυτή...).
Δεν είμαι γονέας , ούτε μπορώ να θυμηθώ τι συνέβαινε την εποχή που πήγαινα στο Δημοτικό. Και ερωτώ , διότι πραγματικά δεν γνωρίζω. Είναι πάγια τακτική των διευθυντών των Δημοτικών σχολείων της Χώρας να χρησιμοποιούν στρατιωτικά παραγγέλματα ή απλώς την εφαρμόζει ο συγκεκριμένος Διευθυντής;

Τρίτη 23 Οκτωβρίου 2007

"ΚΑΤΗΦΟΡΙΖΕΙ" ΤΟ ΜΠΕΡΝΑΜΠΕΟΥ ΚΑΙ ΘΕΛΕΙ ΠΡΟΣΟΧΗ

Πολλές δηλώσεις ακούω τον τελευταίο καιρό από παίκτες του ΟΣΦΠ (κυρίως τους νεοφερμένους) , οι οποίοι εκφράζουν την αισιοδοξία τους για τον αγώνα του Μπερναμπέου με την Ρεάλ Μαδρίτης. Με την ψυχολογία στα ύψη από το διπλό στη Βρέμη , με 2 άνετες νίκες στην superleague και με το κλασσικό 4-5-1 του Λεμονή , οι Ολυμπιακοί εκδράμουν στην Μαδρίτη για ότι καλύτερο προκύψει και γιατί όχι και για το διπλό. Τουλάχιστον αυτό δηλώνουν.


Ως γνωστόν , κανείς δεν πηγαίνει να παίξει με το μυαλό στην ήττα , ανεξαρτήτως αντιπάλου , ψυχολογίας ή φόρμας. Όμως το Μπερναμπέου συνήθως είναι "ανηφορικό" για τον φιλοξενούμενο και αυτό έχει αποδειχθεί και με ομάδες πολύ καλύτερες από τον ΟΣΦΠ. Εχθές ο Λεμονής τα μάζεψε κάπως , δηλώνοντας τα περί δυσδιάκριτης γραμμής μεταξύ έπαρσης και αισιοδοξίας βάζοντας τα πράγματα στην πραγματική τους διάσταση. Διότι η Ρεάλ στο Μπερναμπέου είναι ικανή να σε ξεφτιλίσει χωρίς να το πάρεις χαμπάρι.



Δεν έχω πάει σε πολλά γήπεδα της Ελλάδος (με χωρίζει και ένα ολόκληρο Αιγαίο από την υπόλοιπη Ελλάδα) αλλά έχω επισκεφτεί το Μπερναμπέου. Φέτος τον Αύγουστο οι διακοπές περιελάμβαναν Μαδρίτη και Σεβίλλη. Για καλή μου τύχη , την πρώτη μέρα των διακοπών βρέθηκα στην Μαδρίτη όπου έπαιζε η Ρεάλ με την Σεβίλλη τον επαναληπτικό (πρώτο ματς 1-0 για την Σεβίλλη) του Ισπανικού Super Cup. Σιγά μην το έχανα. Παρά το γεγονός ότι το εισιτήριο κόστιζε 75 ευρώ και το ότι φτάσαμε στο γήπεδο σχεδόν μία ώρα πριν τον αγώνα , μπουκάραμε στον ναό του ποδοσφαίρου χωρίς δεύτερη σκέψη. Φοβερή ατμόσφαιρα. Χαρούμενη , όχι φανατισμένη. Ένα γήπεδο καθαρά ποδοσφαιρικό , πραγματική αρένα. Ο Ολυμπιακός (αλλά και η ΑΕΚ) το έχουν επισκεφτεί και ξέρουν…

Έχω και οπτικοακουστικό υλικό!

Δευτέρα 22 Οκτωβρίου 2007

9 "ΛΑΘΗ" ΤΗΣ "ΕΝΟΧΛΗΤΙΚΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ"

O Άγγλος δικαστής σερ Μάικλ Μπάρτον είχε κληθεί να αποφασίσει αν το ντοκιμαντέρ του Αλ Γκορ με τίτλο «Μια ενοχλητική αλήθεια» και θέμα την παγκόσμια κλιματική αλλαγή μπορεί να προβληθεί στα βρετανικά δευτεροβάθμια σχολεία, όπως ζητεί η κυβέρνηση. Είχε επιληφθεί της υπόθεσης έπειτα από προσφυγή ενός διευθυντή σχολείου του Κεντ, ο οποίος ζητούσε να απαγορευτεί η προβολή του. Εξετάζοντας το ντοκιμαντέρ, το οποίο έχει κερδίσει εγκώμια από τους οικολόγους και ένα Όσκαρ από την κινηματογραφική βιομηχανία, ο δικαστής διαπίστωσε ότι περιέχει... εννέα ενοχλητικά σφάλματα. Συμφώνησε πως «είναι σε γενικές γραμμές ακριβές», όταν παρουσιάζει τα αίτια και τα πιθανά αποτελέσματα της αλλαγής του κλίματος, όμως επισήμανε πως εννέα από τους ισχυρισμούς του δεν στηρίζονται στην επιστημονική συναίνεση και διατυπώθηκαν «στο πλαίσιο της κινδυνολογίας και της υπερβολής».

Η δικαστική απόφαση θα έχει επιπτώσεις στη βούληση της κυβέρνησης για την προβολή του ντοκιμαντέρ σε όλα τα δευτεροβάθμια σχολεία. Ο δικαστής συμφώνησε ότι μπορεί να προβληθεί, αλλά με την προϋπόθεση ότι θα δοθούν νέες οδηγίες στους εκπαιδευτικούς να εξισορροπούν τις «μονόπλευρες» απόψεις του Γκορ στα αμφισβητούμενα τμήματα του ντοκιμαντέρ. Η απόφαση για την προβολή της «Ενοχλητικής αλήθειας» στα δευτεροβάθμια σχολεία είχε προσβληθεί δικαστικά από τον Στιούαρτ Ντίμοκ, διευθυντή σχολείου στο Κεντ, ο οποίος κατηγόρησε την κυβέρνηση ότι κάνει στα παιδιά πλύση εγκεφάλου


Τα σημεία που αμφισβητεί ο Βρετανός δικαστής Μάικλ Μπάρτον

1.Στην ταινία υποστηρίζεται ότι κατοικημένες ατόλες (κοραλλιογενή νησιά) του Ειρηνικού «κατακλύζονται από τη θάλασσα εξαιτίας της ανόδου της θερμοκρασίας του πλανήτη που προκαλεί ο άνθρωπος», ωστόσο δεν υπάρχουν στοιχεία ότι εκκενώνονται από τους πληθυσμούς τους.

2.Στην ταινία αναφέρεται πως το ρεύμα του Κόλπου, που θερμαίνει τον Ατλαντικό Ωκεανό, θα σταματήσει λόγω της παγκόσμιας ανόδου της θερμοκρασίας, ωστόσο η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος εκτιμά πως αυτό είναι «πολύ απίθανο» να συμβεί.

3. Ο Γκορ υποστηρίζει πως δύο καμπύλες, από τις οποίες η μία αποτυπώνει την αύξηση του CΟ2 και η άλλη την αύξηση της θερμοκρασίας σε μια περίοδο 650.000 ετών, «συμπίπτουν ακριβώς», όμως ο δικαστής επισημαίνει πως, μολονότι οι επιστήμονες συμφωνούν ότι υπάρχει μια σχέση, η δήλωση περί ακριβούς συμπτώσεως είναι υπερβολική.

4. Ο Γκορ υποστηρίζει πως η εξαφάνιση του χιονιού από το Κιλιμάντζαρο αποδίδεται ειδικά στην αλλαγή του κλίματος που προκαλεί ο άνθρωπος. Ο δικαστής δήλωσε πως οι επιστήμονες συμφωνούν ότι αυτό δεν μπορεί να αποδειχθεί.

5. Στην ταινία, το γεγονός ότι η Λίμνη Τσαντ στερεύει αποδίδεται στην παγκόσμια άνοδο της θερμοκρασίας. Σύμφωνα με τον δικαστή, «είναι πολύ πιθανόν να είναι αποτέλεσμα της πληθυσμιακής αύξησης, της υπερβολικής βόσκησης και των περιφερειακών κλιματικών διακυμάνσεων».

6.Ο Γκορ απέδωσε τον τυφώνα Κατρίνα στην παγκόσμια άνοδο της θερμοκρασίας, όμως «τα στοιχεία για κάτι τέτοιο είναι ανεπαρκή».

7.Ο Γκορ αναφέρεται επίσης σε μια έρευνα που δείχνει ότι πολικές αρκούδες πνίγηκαν «επειδή υποχρεώθηκαν να κολυμπήσουν μεγάλες αποστάσεις για να βρουν τους πάγους». Σύμφωνα με τον δικαστή, «η μόνη επιστημονική μελέτη που μου παρουσίασαν οι πλευρές ήταν μία, που δείχνει ότι τέσσερις πολικές αρκούδες βρέθηκαν πρόσφατα πνιγμένες εξαιτίας μιας καταιγίδας».

8.Σύμφωνα με την ταινία, οι κοραλλιογενείς ύφαλοι σε όλο τον κόσμο ασπρίζουν εξαιτίας της παγκόσμιας ανόδου της θερμοκρασίας και άλλων παραγόντων. Ο δικαστής επισήμανε πως είναι δύσκολο να διαχωριστούν οι βλάβες στα κοράλλια που οφείλονται στην κλιματική αλλαγή από τις βλάβες που οφείλονται στην υπερβολική αλιεία και τη ρύπανση.

9.Ο Γκορ υποστηρίζει πως μια άνοδος της στάθμης της θάλασσας ώς και κατά 20 πόδια (6,1 μέτρα) θα προκληθεί από το λιώσιμο των πάγων είτε στη Δυτική Ανταρκτική είτε στη Γροιλανδία «στο εγγύς μέλλον». Ο δικαστής χαρακτήρισε τη δήλωση αυτή «ιδιαίτερα κινδυνολογική», προσθέτοντας πως είναι κοινώς αποδεκτό ότι, αν οι πάγοι της Γροιλανδίας λειώσουν, θα απελευθερώσουν αυτή την ποσότητα νερού- «αλλά μόνον έπειτα από χιλιετίες».






Η παρέμβαση του ανθρώπου στο περιβάλλον είναι δεδομένη. Συντελείται εδώ και εκατονταετίες και δεν είναι τωρινό φαινόμενο. Η μεγάλη περιβαλλοντική επιβάρυνση λόγω των συνεχώς αυξανόμενων εκπομπών CO2 , κοινώς το φαινόμενο του θερμοκηπίου , έχει ευαισθητοποιήσει έναν σημαντικό αριθμό ανθρώπων , όπως για παράδειγμα τον πρώην υποψήφιο πρόεδρο των ΗΠΑ , Αλ Γκορ.

Μήπως όμως πρέπει να βάζουμε τα πράγματα στις πραγματικές τους διαστάσεις; Τι θέλουμε να δημιουργήσουμε; Μία νέα γενιά ανθρώπων , υστερικών με το περιβάλλον , που να αντιτίθενται σε οποιαδήποτε προσπάθεια εξέλιξης και προόδου στο όνομα της περιβαλλοντικής ευαισθησίας; Δεν μπορούν δηλαδή αυτά τα δύο να συνυπάρχουν;

Σύμφωνοι , η συνεχής πίεση για κερδοφορία έχει σαν αποτέλεσμα την μόλυνση και την επιβάρυνση του περιβάλλοντος. Υπερκέρδος και οικολογική συνείδηση δεν μπορούν να πάνε μαζί. Σε αυτό δεν διαφωνεί κανείς. Έχουμε φτάσει όμως στο άλλο άκρο. Αυτό της άκρατης κινδυνολογίας και καταστροφολογίας

Η οικολογία πρέπει να παίξει τον ρόλο της αντίρροπης δύναμης στην αλόγιστη εκμετάλλευση των γήινων φυσικών πόρων. Πρέπει να αντιπροτείνει εναλλακτικές μορφές ενέργειας φιλικές προς το περιβάλλον και να "εκπαιδεύσει" τους πολίτες ώστε να σέβονται το περιβάλλον σε καθημερινή βάση. Πρέπει να κινηθεί προς την κατεύθυνση της σύγκρουσης όσον αφορά το πάσης φύσεως κυνήγι ζώων , την μόλυνση των υδάτινων πόρων , την υπερβολική εκπομπή CO2 από βιομηχανίες και μέσα μεταφοράς , την προστασία των ζωνών Νατούρα και άλλα πολλά.

ΔΕΝ πρέπει όμως , προκειμένου να πετύχει τα ανωτέρω , να κινδυνολογεί και να φοβίζει. Ίσως προκαλεί το αντίθετο αποτέλεσμα έτσι. Θυμίζω την γνωστή διαφήμιση με το παιδάκι. Μόνο που δεν μας πλάκωσε στα μπινελίκια ο μικρός (ή μήπως η μικρή;) με την κουκούλα. Διαρκής ενημέρωση χρειάζεται και συνεχής δράση. ΟΧΙ ΑΠΕΙΛΕΣ!

Δεν αντέχονται οι μελλοντολόγοι της συμφοράς , που την μία προβλέπουν αφανισμό του ανθρωπίνου είδους λόγω έλλειψης νερού και δασών , την άλλη "φορτώνουν" όλα τα δεινά του πλανήτη στις περιβαλλοντικές αλλαγές (θυμίζω ότι εκατομμύρια ζώα και φυτά έχουν εξαφανιστεί χωρίς την ανθρώπινη παρέμβαση) και την τρίτη απορρίπτουν πολλές από τις τεχνολογικές και επιστημονικές εξελίξεις. Λέμε ναι στους οικολόγους και την οικολογία , όχι όμως στην οικουστερία και την καταστροφολογία.
Η τεχνολογία και η οικολογία είναι αναπόφευκτο ότι σε κάποια σημεία θα συγκρουστούν. Όπως έγραψα και παραπάνω , η παρουσία των οικολόγων μόνο καλό μπορεί να κάνει στην διαβίωση του ανθρώπου στο πλανητικό οικοσύστημα. Λειτουργεί ως ανάχωμα στις διαθέσεις πολλών ασυνείδητων που μπροστά στο κέρδος δεν υπολογίζουν τίποτα. Είναι όμως απαραίτητο κατά την γνώμη μου να βρεθούν σημεία επαφής και να σταματήσει η διαρκής σύγκρουση. Εδώ ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο που αναφέρεται στην σχέση τεχνολογίας και οικολογίας.

Παρασκευή 19 Οκτωβρίου 2007

ΤΟ ΚΟΚΚΙΝΟ ΚΑΙ ΤΟ ΜΑΥΡΟ




TZOΓOΣ: Πάθος και στερνή μου γνώση να σ' είχα πρώτα


«H πρόβλεψη είναι πολύ δύσκολο πράγμα, ιδίως όταν αφορά το μέλλον»
(κινέζικο γνωμικό).


Tη στιγμή που η μπίλια αναπηδά με το χαρακτηριστικό ήχο στον κοίλο δίσκο της ρουλέτας, οι σφυγμοί των παικτών ανεβαίνουν. Δεν είναι μόνο η προσμονή του κέρδους ή μάλλον αυτό είναι το λιγότερο που κάνει τους παίκτες να βρίσκονται σε υπερδιέγερση. Φαίνεται πως τα δεσμά που συνδέουν τον άνθρωπο με την τύχη είναι βαθύτερα και ανεξιχνίαστα. Παιδί της τύχης και ο ίδιος, ίσως θεωρεί αναγκαιότητα να τα βάζει μαζί της, έστω και με τη μορφή μιας μπίλιας που γυρίζει. Προσπαθεί να μπει στο μυστικό του τυχαίου, να βρει έναν κανόνα στο χάος. Έτσι κι αλλιώς, ο κόσμος μοιάζει με ρουλέτα.
H ιστορία αναφέρει πως ο Πασκάλ, ένα βράδυ του 1657, για να ξεχάσει τον πονόδοντο που τον βασάνιζε, καταπιάστηκε μ' ένα μαθηματικό πρόβλημα που απασχολούσε τους μαθηματικούς από την εποχή του Γαλιλαίου. O Πασκάλ όρισε τη λύση της εξίσωσης με την καμπύλη που κάνει ένα σαλιγκάρι στο χείλος ενός περιστρεφόμενου τροχού, καθώς αυτό ανεβαίνει και ξαναπέφτει.

Tρία χρόνια νωρίτερα, ένας φίλος του τον είχε ρωτήσει πώς θα μπορούσε να μοιραστεί δίκαια το ποσόν που είχε συγκεντρωθεί σε ένα παιγνίδι ζαριών, το οποίο είχε διακοπεί ξαφνικά εξαιτίας ενός καυγά. O Πασκάλ βρήκε την ερώτηση ενδιαφέρουσα και με τον γνωστό μαθηματικό Πιερ ντε Φερμά προσπάθησαν να βρουν τη λύση.
Στην ουσία εκείνο που έκαναν ήταν να βάλουν τις βάσεις για τη Θεωρία των Πιθανοτήτων. Mία θεωρία που πέρα από τη συμβολή της στα μαθηματικά οδήγησε και στη γέννηση αυτού του συναρπαστικού παιγνιδιού.
H ρουλέτα έκανε την πρώτη επίσημη εμφάνισή της στα καζίνο του Παρισιού, το 1765. Tο παιγνίδι έγινε τόσο δημοφιλές στην τάξη των ευγενών, που λίγα χρόνια αργότερα, στη διάρκεια της Γαλλικής Eπανάστασης, αυτοί το έσκαγαν στο εξωτερικό κουβαλώντας μαζί τους και τις ρουλέτες. Από τις αρχές του 19ου αιώνα άρχισε να διαδίδεται στην Ευρώπη και κυρίως στη Γερμανία. Όταν η πρωσική κυβέρνηση έκλεισε τα καζίνο, το 1872, ένας έξυπνος επιχειρηματίας μετέφερε το παιγνίδι της ρουλέτας στο πριγκιπάτο του Mονακό. Tο Mόντε Kάρλο έγινε η πρωτεύουσα του τζόγου στην Eυρώπη, αλλά και σε όλον τον κόσμο. Αυτό μέχρι το 1946. Τότε, ένας Νεοϋορκέζος γκάγκστερ, ονόματι Bενιαμίν Σίγκελ ή Mπόγκσι, άνοιξε στη Nεβάδα το Flamingo Club και έκανε το Λας Bέγκας Mέκκα των απανταχού τζογαδόρων.
Oλα αυτά τα χρόνια, διάσημοι μαθηματικοί, όπως ο Λαπλάς, ο Mπερνούλι, ο Πουασόν, ο Πουανκαρέ, οι σύγχρονοι Kλοντ Σάνον και Έντουαρντ Θορπ, προσπάθησαν να μελετήσουν τους νόμους της ρουλέτας και να αποκρυπτογραφήσουν τα μυστικά της. Iδίως ο τελευταίος υπήρξε ξεχωριστή περίπτωση. Συνόψισε τη μαθηματική του ευφυία και την εμπειρία του ως παίκτης στο βιβλίο «Beat The Dealer», που έγινε μπεστ-σέλερ στην Aμερική. Mε αυτό υποδείκνυε τρόπους στους παίκτες για να κερδίσουν στο μπλακ-τζακ. O Θορπ κυνηγήθηκε από τους ιδιοκτήτες και τους υπαλλήλους των καζίνο για τα καινά δαιμόνια που έσπερνε στη φυλή των τζογαδόρων, πρόλαβε όμως να γίνει πλούσιος. Oι ιδέες του προέρχονταν από τη θεωρία των πιθανοτήτων και στηρίζονταν στο μέτρημα των φύλλων.
Tο μπλακ-τζακ, όπως και η «31», ανήκει σ' εκείνα τα τυχερά παιγνίδια που έχει σημασία να παρακολουθείς τι συνέβη προηγουμένως, δηλαδή τι φύλλα έχουν βγει. Aν, π.χ., τραβήξεις άσο, τότε η πιθανότητα να ξανατραβήξεις δεν είναι 4/52x4/52, δηλαδή μία στις 169, αλλά 4/52x3/51, δηλαδή μία στις 221, εξαιτίας της «δεσμευμένης πιθανότητας» που έχει προκύψει από το τράβηγμα του πρώτου άσου.
Για τον ίδιο λόγο η πιθανότητα να τραβήξεις φιγούρα, εφόσον από τα τριάντα πρώτα φύλλα που τραβήχτηκαν μέχρι εκείνη τη στιγμή μόνο τα δύο είναι φιγούρες, δεν είναι 12/52, αλλά το πολύ μεγαλύτερο 10/22. H διαπίστωση αυτή, δηλαδή ότι οι πιθανότητες αλλάζουν σύμφωνα με το τι φύλλα έχουν απομείνει στην τράπουλα, είναι η βάση για διάφορες στρατηγικές παιγνιδιού. Στρατηγικές που προϋποθέτουν βεβαίως ότι ο παίκτης παρακολουθεί πόσα και ποια φύλλα έχουν περάσει. Οι επαγγελματίες τζογαδόροι καταγράφουν, με διάφορους τρόπους όταν παίζουν μπλακ-τζακ ή άλλα παρεμφερή παιγνίδια, τα φύλλα που έχουν περάσει. Στη ρουλέτα όμως τα πράγματα είναι διαφορετικά ή δείχνουν να είναι διαφορετικά. Σε κάθε στροφή της όλα τα νούμερα έχουν τις ίδιες πιθανότητες να βγουν ανεξάρτητα από το τι έχει συμβεί προηγουμένως. H πιθανότητα να βγει κόκκινο στον επόμενο γύρο, ακόμα κι αν έχει βγει στις δέκα προηγούμενες φορές, είναι σταθερά 18/37. Το ίδιο ισχύει και στα ζάρια. H πιθανότητα να φέρεις εξάρες, ακόμα και αν τις έφερες συνεχώς τις πέντε προηγούμενες φορές, παραμένει πάντα 1/30. Όλοι οι αριθμοί είναι ισοπίθανοι. Τα ζάρια και η μπίλια της ρουλέτας δείχνουν να μην έχουν μνήμη. Ή μήπως έχουν; Διάφοροι, κατά καιρούς, ψάχνουν να τη βρουν πίσω από δυσδιάκριτους φυσικούς νόμους και εκλεπτυσμένες συμπεριφορές.
O Kλοντ Σάνον ήταν γύρω στα σαράντα, καθηγητής στο MIT και αναγνωρισμένη διάνοια στα εφαρμοσμένα μαθηματικά. H βασική του ιδέα ήταν πως η πληροφορία θα μπορούσε να θεωρηθεί σαν μια φυσική ποσότητα, όπως η μάζα ή η ενέργεια. Εκείνο το χειμωνιάτικο πρωινό του 1960, στον προθάλαμο του γραφείου του, περίμενε ένας νεαρός. Είχε καταφέρει να κλείσει ραντεβού, αλλά η γραμματέας τον προειδοποίησε πως ο καθηγητής δεν μπορούσε να του διαθέσει περισσότερο από πέντε λεπτά. Σε λίγο, ο Έντουαρντ Θορπ, που μόλις είχε τελειώσει το διδακτορικό του στα μαθηματικά στο UCLA, περνούσε την πόρτα του γραφείου του καθηγητή. Τις επόμενες εβδομάδες οι δυο τους τις πέρασαν στο υπόγειο εργαστήρι, στο σπίτι του καθηγητή, ανάμεσα σε εργαλεία, καλώδια, τρανζίστορ, χρονόμετρα, στροβοσκοπικές λάμπες και μια ρουλέτα που είχαν τοποθετήσει πάνω στο τραπέζι του μπιλιάρδου. Ήταν πεπεισμένοι ότι η ρουλέτα ήταν ένα προβλέψιμο παιγνίδι και βάλθηκαν να το αποδείξουν. Λίγο καιρό αργότερα, συνοδευόμενοι από τις γυναίκες τους και έχοντας μαζί τους το κομπιούτερ που είχαν στο μεταξύ κατασκευάσει, έκλεισαν δωμάτια στο ξενοδοχείο Pιβιέρα του Λας Bέγκας. Όλοι αναγνώρισαν στο πρόσωπο του Θορπ τον παίκτη, που τους είχε ξετινάξει, αλλά κανένας δεν υποψιάστηκε ότι αυτή τη φορά δεν είχε έρθει για να παίξει μπλακ-τζακ. Όμως, το σύστημα δεν δούλεψε τόσο καλά όσο περίμεναν οι δύο επιστήμονες. Ωστόσο, ο Θορπ, λίγο μετά, έβγαλε το βιβλίο «Tα Mαθηματικά Tου Tζόγου», όπου κατέγραφε όλες τις τεχνικές στις οποίες είχαν καταλήξει για το ξετίναγμα της ρουλέτας.
Οι διάφοροι αναλυτές, είτε επιστήμονες είναι είτε επαγγελματίες παίκτες, προσπαθούν μέσα από εμπειρικές παρατηρήσεις, μαθηματικά, στατιστική, φυσική, ακόμα και προκαταλήψεις, να ανακαλύψουν την τάση που έχει κάθε ρουλέτα να βγάζει ορισμένους αριθμούς. Mια ελαττωματική ρουλέτα μπορεί να φέρνει κάποιους αριθμούς περισσότερες φορές από ό,τι άλλους. Είναι θέμα παρατήρησης και οι εξπέρ του τζόγου το μυρίζονται σχεδόν αμέσως. O στόχος τους είναι να προλάβουν να παίξουν αυτά τα νούμερα πριν οι υπεύθυνοι αντιληφθούν την «απόκλιση». Οι επαγγελματίες τζογαδόροι στέκονται με σεβασμό απέναντι στη ρουλέτα, παρατηρούν κάθε λεπτομέρεια του τροχού της, εξετάζουν εξονυχιστικά κάθε σημάδι και αφουγκράζονται κάθε ήχο που θα μπορούσε να τους αποκαλύψει κάτι.
«Διαλέγετε τις ρουλέτες αντίθετα απ' ό,τι διαλέγετε τις γυναίκες», γράφει ο Aντώνης Σουρούνης στο «Xορό Tων Pόδων». Αποφεύγετε τις νέες ρουλέτες που μοιάζουν με νεαρά κορίτσια, γιατί είναι όλο καπρίτσια και σχεδόν αδύνατον να υπολογίσεις τη συμπεριφορά τους. Θα τις αναγνωρίσετε εύκολα από τη στιλπνότητα του μετάλλου, από τη σκληράδα του ξύλου και από το δυνατό ήχο που βγάζουν τη στιγμή που κυλάει πάνω τους η μπίλια».
Ακόμα διαβάζουν εκατοντάδες βιβλία που περιγράφουν μαθηματικά συστήματα και αποδελτιώνουν φυλλάδια που περιέχουν όλους τους τυχερούς αριθμούς που βγήκαν τα τελευταία 200 χρόνια. Ωστόσο, η μέθοδος που θα κάνει τους πάντες πλούσιους δεν έχει βρεθεί ακόμα. Ακόμα και ο ίδιος ο Έντουαρντ Θορπ, στο τέλος, έβαλε μυαλό: «Δεν υπάρχει κανένα μαθηματικό σύστημα για να κερδίζεις στη ρουλέτα και ούτε είναι δυνατόν να ανακαλυφτεί ποτέ».
Από την άλλη πλευρά, όμως, υπάρχουν όλοι εκείνοι που επιμένουν να αναζητούν κρυμμένα μυστικά και να πιστεύουν στη «συγγένεια των αριθμών». Δηλαδή, ότι δεν είναι όλα αποτέλεσμα στατιστικής και θεωρίας των πιθανοτήτων, αλλά υπάρχει κάποιο αόρατο νήμα που συνδέει το επόμενο νούμερο που θα βγει με το αμέσως προηγούμενο. Εάν δεν υπήρχε ―λένε― και ίσχυαν αποκλειστικά οι γνωστοί νόμοι των μαθηματικών, τότε γιατί το 23 ακολουθεί σχεδόν πάντα το 32; Ή γιατί το 34 συνήθως βγαίνει 4 φορές μαζί;
Για την ερμηνεία τέτοιων φαινομένων, εκτός από τους κολλημένους σε διάφορες προκαταλήψεις, υπάρχουν κι εκείνοι ―ανάμεσά τους και επιστήμονες― που επιμένουν να διακρίνουν πίσω από κάθε σύμπτωση το κρυμμένο νόημα μιας αξιοκρατίας, άγνωστης προς το παρόν. Οι θεωρίες του Xάους ίσως να κρύβουν τέτοιες αλληλεξαρτήσεις.
Ή λεγόμενη «κυριαρχία των πρώτων», που δέχεται το πλεονέκτημα των αριθμών που εμφανίζονται πρώτοι. Για παράδειγμα, στο παιγνίδι «κορόνα-γράμματα» οι πιθανότητες να έρθει το νόμισμα κορόνα ή γράμματα είναι ίδιες. Ωστόσο δοκιμάστε να ρίξετε το νόμισμα 10 φορές. Ότι έρθει την πρώτη φορά, κατά πάσα πιθανότητα, θα έρθει και τις περισσότερες φορές.
Όμως το ερώτημα παραμένει: είναι δυνατόν να προβλέψουμε την κίνηση της ρουλέτας;
«H κίνηση της ρουλέτας χαρακτηρίζεται από πολύ λίγες μεταβλητές ―θέση, ταχύτητα κ.λπ.― και είναι εντελώς ντετερμινιστική, δηλαδή διέπεται από τους νευτώνειους νόμους. Λυτό σημαίνει ότι η εξέλιξή της στο χρόνο θεωρείται προβλέψιμη» λέει ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πατρών, Iωάννης Nίκολης.
«Όμως οι μεταβλητές αυτές συνδέονται μεταξύ τους μη γραμμικά, δηλαδή μπαίνουν στις εξισώσεις με τις οποίες θα υπολογίζαμε πού θα έπεφτε η μπίλια, όχι προσθετικά, αλλά πολλαπλασιαστικά. Αυτό σημαίνει ότι η παραμικρότερη διαταραχή στις αρχικές συνθήκες «εκκινήσεως», δηλαδή στο πώς θα πέσει η μπίλια ή στο πώς θα γυρίσει ο τροχός, πολλαπλασιάζεται στο χρόνο εκθετικά με αποτέλεσμα η πρόβλεψη να είναι αδύνατη».
H αιτιοκρατική εκδοχή μάλλον δεν συγκινεί τους ανθρώπους. Αυτό που νιώθουν οι παίκτες με το γύρισμα της ρουλέτας είναι η ηδονή της πρόκλησης με τη μοίρα. «Αυτό που μετράει» έγραφε ο Nτοστογιέφσκι «είναι το παιγνίδι καθ' αυτό. Ορκίζομαι ότι η απληστία μου δεν έχει να κάνει με τα λεφτά, μολονότι ο Θεός ξέρει πόσο μεγάλη ανάγκη τα έχω».
Τι είναι αυτό λοιπόν που τραβάει τους ανθρώπους στον τζόγο; Βεβαίως το εύκολο και γρήγορο κέρδος, αλλά φαίνεται πως δεν είναι μόνο αυτό. Στις αρχές του αιώνα ο Φρόιντ δεν δίστασε να δει στα τυχερά παιγνίδια σεξουαλικά υποκατάστατα. «H επιθυμία για αυνανισμό υποκαθίσταται με την επιθυμία για το παιγνίδι. Οι παθιασμένες κινήσεις των χεριών και στις δύο περιπτώσεις μαρτυρούν την κοινή καταγωγή. Kαι στις δύο περιπτώσεις ακολουθεί το ίδιο αίσθημα ενοχής...» ισχυριζόταν ο πατέρας της ψυχανάλυσης. Σκεφτείτε την επόμενη φορά που το χέρι σας θα βάζει τις μάρκες πάνω στην πράσινη τσόχα, μήπως στην πραγματικότητα θέλετε να κάνετε κάτι άλλο.
O Φρόιντ υποστήριζε ακόμα ότι οι παίκτες βρίσκουν στον τζόγο την αγάπη και την τροφή που στερήθηκαν στην παιδική ηλικία. Mια δημοφιλής θεωρία στα '50s έλεγε πως οι τζογαδόροι είναι άνθρωποι που επαναστατούν κατά του συντηρητισμού και της ρασιοναλιστικής κοινωνίας και ότι κατά βάθος αυτό που κάνουν είναι να τα βάζουν ασυνείδητα με την εξουσία. (Ευτυχώς όμως που η επανάσταση δεν ξεκίνησε από τα καζίνο).
H μοιραία έλξη του ανθρώπου από τον τζόγο έχει απασχολήσει ακόμα και τους νευροβιολόγους. Έχουν προταθεί αρκετές θεωρίες. Mια από αυτές υποστηρίζει ότι οι μανιώδεις τζογαδόροι έχουν χαμηλά επίπεδα της σεροτονίνης ―μιας χημικής ουσίας― στον εγκέφαλο. H έλλειψη της συγκεκριμένης ουσίας κάνει τους ανθρώπους να μην ελέγχουν εύκολα τα πάθη τους. Kάποιοι άλλοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι οι άνθρωποι καταφεύγουν υποσυνείδητα στον τζόγο επειδή θέλουν να αλλάξουν τη διάθεσή τους προς το ευχάριστο, κάτι που καταφέρνουν με την αύξηση των καρδιακών παλμών και την υπερδιέγερση που τους προκαλεί το παιγνίδι.
Όσο κι αν ο τζόγος συνδέθηκε με τη διαφθορά, την κλοπή, την πορνεία ακόμα και το έγκλημα, εντούτοις εδώ και χιλιάδες χρόνια εξακολουθεί να διεγείρει την ανθρώπινη φύση.
Από τα ζάρια που βρέθηκαν σε βασιλικούς τάφους της Μεσοποταμίας μέχρι το σημερινό μπαρμπούτι και από τις ρωμαϊκές αρματοδρομίες μέχρι τις σύγχρονες ιπποδρομίες , ο άνθρωπος επιθυμεί να προκαλεί τη μοίρα του. Kαι συνήθως χάνει. Kαι αυτό γιατί, όπως διηγείται ένας θρύλος των Nαβάχο, στοιχημάτισε κάποτε την ελευθερία του με το Θεό-Παίκτη, έχασε και από τότε έγινε σκλάβος του. Για πολλά χρόνια οι άνθρωποι έριχναν τα ζάρια σε βρόμικα καταγώγια και μοίραζαν χαρτιά σε σκοτεινές αίθουσες. Ένα μεγάλο κομμάτι του τζόγου εξακολουθεί και σήμερα να είναι σε ημι-παράνομη ή παράνομη κατάσταση. Ωστόσο, οι επιτήδειοι πάντα έβρισκαν και βρίσκουν τρόπους να οργανώνουν παράνομα στοιχήματα και να στήνουν παράνομες λέσχες.
Eίναι χαρακτηριστική η περίπτωση της Ταϊβάν, όπου ο τζίρος στις παράνομες λοταρίες αγγίζει κάθε χρόνο τα 50 δισεκατομμύρια δολάρια ―οι οργανωτές του μεγαλύτερου παράνομου στοιχήματος στον κόσμο καταφέρνουν να ξεφεύγουν με ευφυείς τρόπους.
Για παράδειγμα, είναι κοινό μυστικό ότι κάθε Τρίτη και Πέμπτη στις 7 το απόγευμα οι παίκτες στήνονται μπροστά στις τηλεοράσεις τους. Oι τυχεροί αριθμοί ανακοινώνονται σε μια εκπομπή σαν τιμές ψαριών: Xρυσόψαρο 24 δολάρια, τόνος 30, ηλεκτρικό χέλι 1 δολάριο κ.ο.κ.
Oι κυβερνήσεις έβλεπαν, αλλά δεν μπορούσαν να κάνουν και πολλά πράγματα. Έτσι, το πήραν απόφαση ότι ο τζόγος δεν πεθαίνει. Γι' αυτό ίσως τα τελευταία χρόνια, παρατηρείται ένα ρεύμα αποενοχοποίησής του. Δεν είναι τυχαίο που τα καζίνο, οι «λοταρίες» και τα τυχερά παιγνίδια γνωρίζουν άνθηση σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης. Aπό τη Mανίλα, που ανακοίνωσε ότι θα κατασκευάσει το μεγαλύτερο καζίνο του κόσμου, μέχρι το επαρχιακό Λουτράκι, που φιλοδοξεί να διδάξει την τέχνη της ρουλέτας στις λαϊκές τάξεις, και από τον Νέλσον Mαντέλα, που κληρονόμησε από το καθεστώς του απαρτχάιντ 1.200 παράνομα καζίνο και 40.000 λέσχες, μέχρι τη Βουδαπέστη, που τείνει να γίνει νέα Αβάνα, όλα αποδεικνύουν το προφανές: Oι κυβερνήσεις όλου του κόσμου ανακάλυψαν την κότα με το χρυσό αυγό, φόρεσαν τα σμόκιν τους και άρχισαν να μοιράζουν αυτές χαρτιά.
Πάει καιρός από τότε που η μπίλια του επίσημου τζόγου γύριζε αποκλειστικά γύρω από τις λουστραρισμένες ρουλέτες του Las Vegas, του Macan και του Monte Carlo. Σήμερα οι οικονομικοί εγκέφαλοι των διάφορων κυβερνήσεων έχουν ανακαλύψει ότι ο τζόγος είναι ένας καλός τρόπος να αυξάνεις τα δημόσια έσοδα χωρίς να επιβάλεις νέους φόρους.
Mέσα σε λιγότερο από ένα χρόνο το ελληνικό δημόσιο εισέπραξε από τα καζίνο της Πάρνηθας, της Xαλκιδικής και του Λουτρακίου 30 δισεκατομμύρια σε δραχμές. Kαι όταν, με το καλό, αυτά γίνουν 13, όπως εξάλλου προβλέπεται, τότε η πίτα αναμένεται να φτάσει τα 300 δισ. το χρόνο. Ποιος οικονομικός υπουργός δεν θα 'θελε τότε να κάνει έστω και για λίγο τον γκρουπιέρη;

Πέμπτη 18 Οκτωβρίου 2007

ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΤΡΑΪΑΝΟΥ ΔΕΛΛΑ

ΑΝΤΙ ΣΧΟΛΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΕΓΑΛΗ ΝΙΚΗ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ (ΓΙΑ ΟΣΟΥΣ ΔΕΝ ΕΙΔΑΝ ΤΟ ΜΑΤΣ ΠΕΠΕΙΣΜΕΝΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΥΣΙΑ ΘΕΑΜΑΤΟΣ, ΝΑ ΠΟΥΜΕ ΟΤΙ ΚΕΡΔΙΣΑΜΕ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ 1-0 ΜΕΤΑ ΑΠΟ 55 ΧΡΟΝΙΑ) ΠΟΣΤΑΡΩ ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΔΕΛΛΑ ΑΠΟ ΤΟ ΕΥΡΟ 2004. ΠΕΡΙΜΕΝΟΥΜΕ ΜΕ ΧΑΡΑ ΝΑ ΔΙΑΒΑΣΟΥΜΕ ΣΕ ΜΕΡΙΚΟΥΣ ΜΗΝΕΣ ΕΝΑ ΝΕΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΙΤΕ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΔΙΟ , ΕΙΤΕ ΑΠΟ ΚΑΠΟΙΟ ΑΛΛΟ ΠΑΙΚΤΗ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΜΑΣ.
Tετάρτη (26/5), Hμέρα συγκέντρωσης
Πρώτη συγκέντρωση. Είμαστε χαρούμενοι, ενθουσιασμένοι που θα προετοιμαστούμε για να παρουσιαστούμε λαμπεροί στη γιορτή. Θα μας δουν δισεκατομμύρια μάτια στην πρεμιέρα, θα είμαστε το κέντρο του κόσμου. Ο Ρεχάγκελ μας μιλάει συνέχεια, προσπαθεί να μας περάσει την ψυχολογία ότι δεν πάμε για χαβαλέ στην Πορτογαλία. Πρέπει να πάρουμε κάτι. Όχι σαν αυτοσκοπό, αλλά ότι αυτή είναι η ευκαιρία μας.
Από την πρώτη ημέρα είμαι στο δωμάτιο με τον Ντέμη. Τι ψέματα γράφονται για αυτό το παιδί. Χρόνια είμαστε μαζί στα ξενοδοχεία και ξέρω πως λειτουργεί.
Όταν μπήκε στην Εθνική άφησε τα πάντα πίσω. Έχει δικούς του ανθρώπους που ασχολούνταν με την ΑΕΚ, εκείνος δεν ξεκολλά το μυαλό του από την Εθνική.
Στο μεταξύ, ο Τύπος ανακαλύπτει προβλήματα εκεί που δεν υπάρχει τίποτα. Κιτρινισμός κανονικός. Ειλικρινά, σε αυτή την ομάδα δεν έγινε καμία απολύτως παρεξήγηση. Με τον σύντροφό σου, με τους φίλους σου να βρίσκεσαι κάπου 40 ημέρες, θα τρελαθείς κάποια στιγμή, θα αρπαχτείτε. Στην προετοιμασία ήμασταν 30 άτομα μαζί και δεν έγινε ούτε μία παρεξήγηση.
Σάββατο (29/5), Πρώτο φιλικό
Παίζουμε το πρώτο φιλικό με τους Πολωνούς και χάνουμε 1-0. Προβληματιζόμαστε. Καθόμαστε μόνοι μας, πέντε-πέντε άτομα, συζητώντας στο λόμπι, στα δωμάτια, πάνω στον καφέ, τι έφταιξε. Και δεν υπάρχουν παρεούλες και κλίκες. Εγώ είμαι πιο πολύ με Ντέμη, Κατσουράνη, Μπασινά, Ζαγοράκη, αλλά με όλα τα παιδιά είμαστε μια χαρά.
Κάνουμε πράγματα που ούτε σε ομάδες δε συμβαίνουν. Λέμε μαζί παλιές ιστορίες, γελάμε, χαβαλές. Έτσι περνούσε ο ελεύθερος χρόνος.
Κυριακή (30/5), Αναχώρηση για Ελβετία
Πάμε στην Ελβετία για το βασικό στάδιο της προετοιμασίας. Το αθλητικό κέντρο είναι άψογο. Κάθομαι στο μπαλκόνι και νιώθω γαλήνη, φοβερή ψυχική ηρεμία. Δουλεύουμε πολύ και καλά. Είναι τέλος σεζόν και κάνουμε επιλεκτικά πράγματα στην προπόνηση.
Προσωπικά, δεν ξέρω αν θα είμαι βασικός στην Πορτογαλία. Σαν Τραϊανός, όμως, νιώθω υποχρέωση απέναντι στον Ρεχάγκελ για την εμπιστοσύνη που μου έδειξε. Με πήρε και με καθιέρωσε ενώ δεν έπαιζα στη Ρόμα. Και δέχθηκε μεγάλη κριτική, κακώς για μένα, επειδή καλούσε παιδιά που δεν έπαιζαν σε Ίντερ, Ρόμα, Ατλέτικο, Μπόλτον.
Είμαστε μακριά, αλλά ξέρουμε καλά τι γίνεται στην Ελλάδα. Τι θα γράψουν αν στραβώσουν τα ματς. Πάνω-κάτω ποιον θα κράξουν. Γι? αυτό και πηγαίνουμε προετοιμασμένοι για όλα. Αν χάσουμε θα μας στήσουν στο απόσπασμα.
Και τώρα μας λένε Θεούς, που κι αυτό δεν ισχύει. Από τη μία υπερβολή στην άλλη. υπερβολή. Κι αν τύχει και χάσουμε από την Τουρκία στα προκριματικά του Μουντιάλ, θα είμαστε για κρέμασμα. Έτσι έχουμε μάθει οι Έλληνες, το κράξιμο πουλάει. Ο άσχετος δημοσιογράφος ήθελε ντε και καλά να έχουμε πρόβλημα μεταξύ μας. Δε μπορούσαν να πιστέψουν ότι δεν έγινε τίποτα. Ήμασταν τυχεροί που όλα πήγαν καλά, μόνο αυτό λέω τώρα.
Κυριακή (6/6) (Ώρα 13:11), Aφιξη στην Πορτογαλία
Aφιξη στην Πορτογαλία. Βγαίνουμε έξω από το αεροδρόμιο και βλέπω στο πούλμαν να γράφει "Η αρχαία Ελλάδα έχει 12 Θεούς. Η σύγχρονη 11". Σκέφτομαι σαν κλασικός Έλληνας. "Αμάν, τι είναι αυτό που έγραψαν; Θα πέσουν ντομάτες". Αλλά όσο το βλέπουμε, μέρα με τη μέρα, μας αρέσει. Από την άλλη, φοβόμαστε κιόλας μην πάθουμε ό,τι και το 94 στο Μουντιάλ. Μοιραία, μας το έχουν περάσει αυτό. Παρ? όλα αυτά, ξέρουμε ότι αν είμαστε σφιχτοί πίσω, δύσκολα θα μας δημιουργήσουν προβλήματα.
Στόχο μας ήταν η πρόκριση. Όλοι το λέγαμε. Θέλουμε κάνα Χ με Ισπανία ή Πορτογαλία και να παίξουμε για τη νίκη με τη Ρωσία. Να φτάσουμε τους 4 βαθμούς και να περάσουμε έτσι.
Τρίτη (8/6), Προπόνηση Εθνικής
Το μεσημέρι, πριν την προπόνηση, νιώθω έναν φοβερό πόνο στη μέση. Από το πουθενά. Πανικοβάλλομαι λίγο, αλλά σκέφτομαι "σιγά μη χάσω το Euro για ένα λουμπάγκο". Τραβάω μεγάλο ζόρι μετά. Παίρνω χάπια, κάνω δύο ενέσεις κάθε μέρα μέχρι το πρώτο ματς.
Στο μεταξύ, σε ομιλία πριν από το πρώτο ματς ο Ρεχάγκελ κάνει μία από τις δεκάδες παρομοιώσεις και με αποκαλεί "Κολοσσό της Ρόδου". Έτσι, μου λέει, πρέπει να είσαι. Να καταλάβει ο αντίπαλος ότι δεν περνάει από εκεί. Γελάσαμε όλοι όταν το είπε. Με κάτι τέτοια προσπαθούσε να μας φτιάξει το κέφι, να μας απαλλάξει από το άγχος. Σε μία άλλη ομιλία με είπε "Φάρο". "Επειδή θα είσαι ο τελευταίος παίκτης, θα βλέπεις τους συμπαίκτες σου όπως ο φάρος τα καράβια στη θάλασσα". Ε, αυτοί δεν είναι χαρακτηρισμοί που ακούς κάθε μέρα. Έχει τον τρόπο του ο άνθρωπος. Λέει διάφορα τέτοια για όλους τους παίκτες και σπάει την κλασική θεωρία που κάνουν οι προπονητές. Φοβερός άνθρωπος. Όλοι τον αγαπούν.
Σάββατο(12/6), Παιχνίδι με Πορτογαλία
Πρεμιέρα με την Πορτογαλία. Για μένα είναι μία τυπική ημέρα. Ξυπνάω στις 9.30 π.μ., κατεβαίνω για πρωινό, πίνω καφέ, δεν αλλάζω συνήθειες. Ξέρω τι θα συναντήσω. Έναν αγωνιστικό χώρο φανταστικό, ένα παιχνίδι που χαίρεσαι να παίζεις. Μπαίνοντας στο γήπεδο ψάχνω να βρω στην κερκίδα τη γυναίκα μου και δύο φίλους μου. Στον εθνικό ύμνο ακούω τον κόσμο να τραγουδάει και με πιάνει ρίγος. Η πρώτη ανατριχίλα. Στο παιχνίδι είμαι πολύ συγκεντρωμένος. Το ίδιο έβλεπα σε όλους. Πάθος, ατέλειωτο τρέξιμο απ? όλα τα παιδιά. Όλα αυτά πολλαπλασιάζονται μετά το πρώτο γκολ γιατί πιστεύουμε ότι είμαστε μπροστά σε μία επιτυχία που ίσως να μην ξαναγίνει. Στο τέλος νιώθουμε φοβερή χαρά. Αποδείξαμε, πρώτα στους εαυτούς μας, ότι μπορούμε να κάνουμε κάτι εδώ.
Μετά το ματς γεμίζουμε αυτοπεποίθηση και ευθύνη. Δε θέλουμε να μας πουν "κάνατε μία νίκη κι αυτό ήταν όλο". Το λέει και ο Ρεχάγκελ στο τέλος. «Κάθε αγώνας είναι σαν θεατρική παράσταση. Πρέπει να δώσετε το 100% και στο επόμενο ματς για αυτούς που θα πληρώσουν εισιτήριο».
Πολλοί με ρωτούν πώς μου ήρθε σε εκείνη τη φάση και πέρασα τη μπάλα με λόμπα πάνω από το κεφάλι του Φερέιρα αντί να στείλω τη μπάλα για χόρτα. Ρισκάρισα γιατί είχα καθαρό μυαλό. Ήταν από τις φάσεις που σημαδεύουν καριέρες, από εκείνες που μένουν επειδή δεν το κάνει συχνά αμυντικός.
Φεύγω από το γήπεδο με αιματώματα στα πόδια. Δε μπορώ να τρέξω. Κάνω θεραπείες, ενέσεις για να προλάβω την Ισπανία. Το κλίμα στην ομάδα είναι απίστευτο. Στην Πορτογαλία μένουμε μόνοι μας στο δωμάτιο. Κι όμως, είμαστε συνέχεια μαζί. Μαζευόμαστε στα δωμάτια, ο Ντέμης έρχεται και κοιμάται στο δικό μου, εγώ στο δικό του. Παίζουμε με τις ώρες τάβλι με τον Βενετίδη, τον Χαριστέα και τα άλλα παιδιά. Γίνονται επικές μάχες γιατί έχουμε καλούς ταβλαδόρους στην ομάδα! Aλλοι παίζουν play station. Παρέα βλέπουμε dvd, παρέα πίνουμε καφεδάκι στα δωμάτια, μαζί πηγαίνουμε στο μασάζ. Ο ένας ακουμπά πάνω στον άλλον. Έτσι προχωρούσαμε.
Τετάρτη(16/6), Αγώνας με Ισπανία
Στο ζέσταμα του αγώνα με την Ισπανία νιώθω φοβερό πόνο από τα χτυπήματα στα πόδια. Είπα στον Τοπαλίδη ότι δεν είμαι καλά και να έχει κάποιον έτοιμο για αλλαγή. Στο δεύτερο ημίχρονο πέφτει ο Ραούλ πάνω μου στο ίδιο σημείο και ζητάω αλλαγή, δεν αντέχω. Αλλά το παλεύω κιόλας. Παίρνουμε την ισοπαλία γιατί νιώθουμε τον τρόμο των Ισπανών μην τυχόν και ισοφαριστούν. Κλείστηκαν πίσω, καταλάβαμε ότι μας φοβούνται και τα καταφέραμε. Δεν ξέρω, όμως, να σας πω τι έγινε στα αποδυτήρια. Δεν ήμουν εκεί! Μόλις μπήκα στη φυσούνα με πήραν και με πήγαν για ντόπινγκ. Δε γύρισα καν με το πούλμαν. Στο ξενοδοχείο ήταν όλοι ευτυχισμένοι. Ο Ρεχάγκελ μας είπε «σας ευχαριστώ πολύ που δώσατε και πάλι την ψυχή σας». Είχε έρθει ο πρόεδρος της ΕΠΟ, όλοι πανευτυχείς.
Μας είχε κάνει σε όλους τρομερή εντύπωση ο Χοακίμ. Εγώ φοβόμουν την κούραση εν όψει Ρωσίας γιατί έπαιξαν οι ίδιοι παίκτες δεύτερο ματς σερί.
Μετά το δεύτερο παιχνίδι αρχίζουμε να μαθαίνουμε τον πανικό που επικρατεί στην Ελλάδα. Βλέπουμε ΕΡΤ Satellite, μπαίνουμε στα site, διαβάζουμε, βλέπουμε φωτογραφίες από τα πανηγύρια. Και η ευθύνη μεγαλώνει.
Κυριακή (20/6),Αγώνας με Ρωσία
Με τη Ρωσία γίνεται το πιο παράξενο ματς. Μέχρι να καταλάβουμε τι γίνεται χάνουμε 2-0. Φοβάμαι γιατί δε μας βγαίνει τίποτα. Μιλάμε συνέχεια μεταξύ μας προσπαθώντας να δώσει ο ένας κουράγιο στον άλλο. Στα αποδυτήρια, στο ημίχρονο, μαθαίνοντας και το αποτέλεσμα στο Ισπανία-Πορτογαλία (0-0 ως εκείνη τη στιγμή) επικρατεί μία σύγχυση. Δεν γνωρίζουμε με ποια ακριβώς αποτελέσματα περνάμε.
Πάνω κάτω ξέρουμε, γιατί φτιάχναμε μόνοι μας σενάρια, αλλά δεν ξέρουμε ποιος προκρίνεται αν είναι 2-1 και 1-0. Βγαίνουμε για να γυρίσουμε το ματς. Ο χρόνος, όμως, περνάει και μας ενημερώνουν από τον πάγκο ότι κι έτσι προκρινόμαστε, οπότε δεν πρέπει να φάμε άλλο γκολ. Έχουν αρκεστεί κι οι Ρώσοι στο 2-1. Στην ευκαιρία που χάνουν στο 88? περνούν όλα από μπροστά μου. Αν γινόταν 3-1 θα είχαμε πάει σπίτια μας. Αυτή τη φάση τη συζητήσαμε πολύ και στο ξενοδοχείο.
Τι πήγαμε να πάθουμε;
Τελειώνει το ματς, παίρνουμε μία ιστορική πρόκριση, αλλά εγώ αισθάνομαι περίεργα. Δε μπορώ να πανηγυρίζω ενώ έχουμε χάσει. Στα αποδυτήρια υπάρχουν εκρήξεις ενθουσιασμού, αλλά και στεναχώρια. Εκεί κατάλαβα ότι μας αρέσει να κερδίζουμε.
Δευτέρα (21/6), Aφιξη Εθνικής στην Λισσαβώνα
Πετάμε για Λισσαβόνα. Βγαίνουμε με τη γυναίκα μου, τους φίλους μου, τρώμε, κάνουμε βόλτα στην πόλη. Θεωρείται πρωτοποριακό για την Ελλάδα που μας αφήνει ελεύθερους ο προπονητής. Μου τη δίνει που κάποιοι έκαναν κριτική στον Ρεχάγκελ για αυτές τις αποφάσεις. Aλλοι λένε ότι μειώνει την απόδοση του ποδοσφαιριστή το σεξ πριν τους αγώνες. Εγώ τους απαντώ ότι όλα είναι θέμα ψυχολογίας και νοοτροπίας. Τα υπόλοιπα είναι θεωρίες.
Όπως όλοι οι Έλληνες θέλουμε Αγγλία στα προημιτελικά. «Καλύτερα με αυτούς, τους έχουμε παίξει και μας πάει το στυλ τους», λέμε. Είμαι έξω και δε βλέπω τα ματς. Μαθαίνω ότι παίζουμε με τους Γάλλους. Στον ελεύθερο χρόνο μου θέλω να ξεφύγω από τη μπάλα. Δεν θέλω να βλέπω ποδόσφαιρο. Ως τώρα, από τους άλλους ομίλους, έχω παρακολουθήσει μόνο Ολλανδία-Πορτογαλία και Ιταλία-Σουηδία για να δω τους φίλους μου από τη Ρόμα.
Οι δημοσιογράφοι με ρωτάνε αν έχω να απαντήσω κάτι στον Καπέλο επειδή δε με έβαζε στη Ρόμα. Όχι, δεν έχω να απαντήσω τίποτα. Το έλεγα και στην Ιταλία ότι "εγώ ξέρω τι μπορώ να κάνω". Για να το δείξω, όμως, πρέπει να παίξω. Στα λόγια μπορεί να κάνω παπάδες, να μπω και στο γήπεδο να είμαι πατάτα. Στο Euro όμως, παίζω για να το ευχαριστηθώ. Παίζω μόνο για μένα, όχι για τον Καπέλο. Κι όταν γυρίσω με το καλό στη Ρόμα δεν θα ζητήσω να πάρω σπίτι τη φανέλα του βασικού. Θα παλέψω να κερδίσω μία θέση. Έχω συμβόλαιο με τη Ρόμα, όχι με την ενδεκάδα.
Παρασκευή (25/6), Αγώνας με Γαλλία
Μετρώντας ώρες για το ματς νιώθω ένα δέος που θα παίξουμε με τους πρωταθλητές Ευρώπης, κόντρα σε τέτοιους παικταράδες. Στην τελευταία ομιλία ο Ρεχάγκελ κάνει άλλη μία φοβερή παρομοίωση. "Κάποτε ένας τρανός παγκόσμιος πρωταθλητής του μποξ έπαιζε με έναν άγνωστο αντίπαλο. Τον αντιμετώπισε υπεροπτικά και με δύο μπουνιές ο άσημος μποξέρ τον ξάπλωσε κάτω. Σας λέω, λοιπόν, ότι κανένας δεν είναι ανίκητος. Ήρθε η ώρα της Γαλλίας να χάσει".
Σε αυτό το παιχνίδι θα παίξει ρόλο και η εμπειρία που έχουμε αποκτήσει όλοι από τα μεγάλα πρωταθλήματα. Ήξερα τον Τρεζεκέ από την Ιταλία και είπα στον Καψή να προσέχει γιατί κάνει συνέχεια μία κίνηση αντίθετη από τη μπάλα, τη ζητάει μακριά, πίσω από τον αμυντικό. Ο Κατσουράνης είχε ξαναπαίξει τον Ζιντάν. Ο Νταμπίζας μας έλεγε λεπτομέρειες για τον Ανρί που τον έχει παίξει στην Αγγλία.
Έχω μείνει άναυδος από το πάθος του κόσμου. Μας δίνει φοβερή ώθηση. Στα τελευταία δευτερόλεπτα, όπως σε όλα τα ματς ως τώρα, περιμένουμε το σφύριγμα της λήξης για τη Λύτρωση. Φωνάζω «άντε σφύρα το, ρε». Απέναντι σε τέτοιους αντιπάλους το δευτερόλεπτο μετράει.
Τι ακολουθεί; Χαμός. Τραγουδάμε, γλεντάμε με την ψυχή μας. Τι άλλο θέλουμε πια; Κερδίσαμε τη Γαλλία, με τον τρόπο που την κερδίσαμε. Παίξαμε και μπάλα. Δεν υπήρχαν Γάλλοι κι ας ακούγεται κάπως αυτό. Το παιχνίδι το φτιάχναμε εμείς. Τα τηλέφωνα παίρνουν φωτιά. Μαθαίνουμε αμέσως ότι στην Ελλάδα καίγεται ο τόπος. «Και εμείς είμαστε εδώ!», παραπονιόμαστε μεταξύ μας. Κάπου εκεί πέφτει η ιδέα. «Δε βάζουμε ένα τσάρτερ να πάμε να γιορτάσουμε και να γυρίσουμε το πρωί;». Είχαμε αποδείξει ότι δεν έγινε τίποτα στην τύχη και νιώθαμε φοβερή ευτυχία.
Πέμπτη (1/7), Αγώνας με Τσεχία
Έχουμε μπροστά μας την Τσεχία, την πιο φορμαρισμένη ομάδα. Δε μπορούμε, όμως, να κάνουμε πίσω. Με πιάνει το γαμώτο. Λέω, γιατί να πάει ο Τσέχος τελικό; Για μας είναι ευκαιρία ζωής. Στο ματς βλέπω ότι αντέχουμε, παρά την πίεση. Εμείς λέμε «Όχι, δεν θα πέσουμε. Αν είναι να χάσουμε θα χάσουμε στο 20ο πέναλτι. Θα πέσουμε όρθιοι».
Και στο πρώτο ημίχρονο της παράτασης έρχονται τα πάνω κάτω. Αυτοί πεθαίνουν από την κούραση. Ο κόσμος μας παραληρεί και μας σπρώχνει.
Κερδίζουμε το κόρνερ. Βλέπω το ρολόι. Γράφει 14.36. Λέω «Τώρα να μπει, τώρα να μπει». Και μπήκε. Δεν έχω ξανανιώσει έτσι. Αν είχα ένα μικρόφωνο στο στόμα εκείνη τη στιγμή η κραυγή μου θα έφτανε στην Ελλάδα. Βάζω το γκολ και τρέχω. Το μόνο που θυμάμαι είναι ότι φίλησα τη βέρα μου και πήδηξα πάνω στους υπόλοιπους. Την άξιζε η Φιλιώ την αφιέρωση γιατί είναι πάντα δίπλα μου, στις καλές και τις κακές στιγμές. Αν και δεν είδε τι έκανα γιατί είχαν πέσει πάνω της και τη φιλούσαν! Ο Κολίνα σφυρίζει το τέλος. Δε μπορώ να χωρέσω στο κορμί μου τόση χαρά. Ξεχειλίζει. Πάω στην εξέδρα να βρω τη γυναίκα μου. Τη βλέπω να κλαίει. Την αγκαλιάζω. Είναι ο πρώτος άνθρωπος που θα δω και μετά τα πανηγύρια στα αποδυτήρια. Μου φωνάζει: "Τι έκανες, τι έκανες!".
Στο κινητό μου καταγράφεται νέο ρεκόρ αναπάντητων, γύρω στις 70, και μηνυμάτων, κάπου 40. Πολλά από Ιταλία. Από φίλους. Ο Ντελβέκιο, ο Πανούτσι μου γράφουν: "Μπράβο Τράι, είμαστε χαρούμενοι για σένα".
Δεν έχω πολυκαταλάβει τι έγινε. Δεν ξέρω ποιο ήταν το πιο σημαντικό γκολ στο Euro, αλλά αυτό ήταν σίγουρα το πιο συγκλονιστικό παιχνίδι. Μέσα στην παραζάλη της ευτυχίας, σκέφτομαι τους Τσέχους. Δε θέλω ποτέ να βρεθώ στη θέση τους. Μέσα σε ένα δευτερόλεπτο τα έχασαν όλα.
Αλλά δεν υπάρχει χρόνος για πολλές στενάχωρες σκέψεις. Στα αποδυτήρια "δε σταματώ να τραγουδώ ποτέ". Όλη την ώρα. Έχουμε ξελαρυγγιαστεί. Λέμε και το "σήκωσέ το", αλλά το άλλο περισσότερο.
Σάββατο (3/7), Παραμονή τελικού
Προσπαθούμε να συγκεντρωθούμε για την επόμενη μεγάλη ευκαιρία της ζωής μας. Συζητάμε μεταξύ μας για τον πανικό με τα εισιτήρια, αλλά δε μπορούμε να ασχοληθούμε. Ούτε εγώ μπορώ να βρω άλλα. Μόνο ένα για τον κουμπάρο μου.
Επικεντρωνόμαστε στον τελικό. Κάποιοι θέλουν να παρομοιάσουν αυτό το παιχνίδι με της πρεμιέρας. Οι Πορτογάλοι έχουν κάνει έξι αλλαγές, δείχνουν πολύ δυνατοί, έχουν και μεγαλύτερο κίνητρο λόγω έδρας, όμως κι εμείς είμαστε γεμάτοι αυτοπεποίθηση. Δε φοβόμαστε κανέναν.
Κυριακή (4/7) Η ώρα του τελικού
Πάνε να μας περάσουν τη λογική ότι είμαστε ήδη νικητές. Λίγο πριν βγούμε στο γήπεδο λέω στα παιδιά ότι «δε μου αρέσει αυτό που ακούγεται. Θα μπούμε μόνο για τη νίκη. Ο πρώτος είναι πρώτος και ο δεύτερος τίποτα». Όλοι έχουν την ίδια άποψη. Είμαι ήρεμος, όπως πριν και στη διάρκεια όλων των αγώνων. Το ημίχρονο τελειώνει 0-0. Πιστεύω ότι το ματς είναι δικό μας. Το λέμε και στα αποδυτήρια. "Ας μείνουμε έτσι και γκολ θα βάλουμε". Αυτή η ομάδα μοιάζει με κόμπρα. Χτυπάει μία φορά και τέλος. Στο γκολ του Άγγελου σκέφτηκα μόνο ένα πράγμα: "Τώρα, δεν το χάνουμε".
Έχουν τριπλάσιο κόσμο, αλλά ακούγονται μόνο οι δικοί μας. Ήταν το φαβορί, αλλά στο γήπεδο είμαστε εμείς.
Τελειώνει το ματς. Τρέλα. Τρέχουμε δεξιά, αριστερά. Στον κόσμο πρώτα που μας έκανε να νιώθουμε ότι παίζουμε εντός έδρας. Πάνω στο βάθρο ακούγεται μόνο το "σήκωσέ το". Όταν ο Θοδωρής το υψώνει βγαίνουν από μέσα μου χιλιάδες ντεσιμπέλ. 'Ναιαιαι!". Τελειώσαμε, τα καταφέραμε. Μοιάζει με όνειρο. Δε σκέφτομαι τίποτα. Θέλω μόνο να ζήσω τη στιγμή. Να ζήσω κάτι που δύσκολα θα ξαναζήσω. Δε νομίζω ότι θα ξαναγίνει.
Πίνουμε γουλιά-γουλιά το νέκταρ. Στον γύρο του θριάμβου μας χειροκροτούν οι Πορτογάλοι. Στα αποδυτήρια τρέλα. Στο πούλμαν τα ίδια. Θυμίζει εξέδρα φανατικών. Ακούγεται συνέχεια το "Δε σταματώ να τραγουδώ ποτέ", μέχρι που φωνάζει ο Ντέμης: "Stop, stop. Έχω ένα καινούργιο". Κι αρχίζει το ίδιο. Έτσι βγήκε "το καινούργιο, το καινούργιο".
Φτάνοντας στο ξενοδοχείο πέφτω όπως είμαι, με τα ρούχα, στην πισίνα. Αγκαλιάζουμε το κύπελλο για να το πιστέψουμε. Μας περιμένουν οι δικοί μας άνθρωποι στο ξενοδοχείο. Κι ενώ είμαστε στο τραπέζι για φαγητό έρχεται ο Ντέμης χωρίς να τον βλέπω και μου αδειάζει μια σαμπάνια στο κεφάλι. Λίγο αργότερα, βέβαια, παίρνω εκδίκηση. Μαζί με τον Κατσουράνη του αδειάσαμε κι εμείς μία. Ζούμε στον παράδεισο.
Δυστυχώς, δεν έχω εικόνα για το τι έγινε στην Αθήνα. Μόνο η πορτογαλική τηλεόραση δείχνει τους Έλληνες στη Λισσαβόνα. Κάτι ήταν κι αυτό. Πέφτω για ύπνο γύρω στις 6 Ελλάδος. Αυτή είναι η μεγάλη βραδιά του Έλληνα ποδοσφαιριστή, η μεγάλη νίκη του. Όχι του ελληνικού ποδοσφαίρου. Δυστυχώς, πρωταγωνιστές στην Ελλάδα είναι οι πρόεδροι και τα τσογλάνια που κάνουν φασαρίες στα γήπεδα.
Ο Έλληνας ποδοσφαιριστής έχει ταλέντο, αλλά που να το δείξει; Με τι κίνητρο; Σε 1000 άτομα μπροστά; Σε γήπεδο που φοβάσαι ότι θα σου γυρίσουν τα γόνατα; Που φοβάσαι μην φας την πέτρα κατακέφαλα; Ποιος εργαζόμενος που δουλεύει σε υπόγειο χωρίς φως και δε μπορεί να πάρει ανάσα αποδίδει καλά;
Δευτέρα (5/7), Η ώρα της αποθέωσης
Όλοι περιμένουμε πώς και πώς την επιστροφή. Επιτέλους, θα μπούμε κι εμείς στο πάρτι. Στο αεροπλάνο βλέπουμε τον τελικό σε επανάληψη. Τα λεπτά κυλούν βασανιστικά μέχρι να προσγειωθούμε. Δε μπορώ να φανταστώ τι θα συμβεί. Μέχρι που το βλέπω. Μπορώ να γυρίζω άλλες πέντε ώρες με το λεωφορείο. Θα το προτιμούσα από την παρωδία που στήθηκε στο Καλλιμάρμαρο. Μαζεύτηκε τόσος κόσμος για να δει το κύπελλο, να δει τους ποδοσφαιριστές και δεν είδε τίποτα. Εγώ δεν πήγα να ακούσω μπράβο από τον έναν και τον άλλο που κατέχει έναν τίτλο. Να γιορτάσω με τον κόσμο ήθελα.
Εν τέλει, εκείνο που θα θυμόμαστε όλοι είναι το κλάμα των απλών ανθρώπων, το ευχαριστώ. Εκεί καταλάβαμε πρώτη φορά τι είχαμε κάνει. Στη διαδρομή με το πούλμαν. Δε θα ξεχάσω ποτέ στη ζωή μου ένα νεαρό παιδί που έκλαιγε με λυγμούς και μία κυρία με παραπανίσια κιλά που κρατούσε μία σημαιούλα και φώναζε έξω από το τζάμι συλλαβιστά "Σας ευ-χα-ρι-στώ". Αυτά θα μείνουν.
Τρίτη (6/7), Απόλαυση του θαύματος
Γυρίζω στη Θεσσαλονίκη, κλείνω κινητά και αποφεύγω κάθε επαφή με τη δημοσιότητα. Δε μου αρέσει. Μιλάω σήμερα, για πρώτη φορά 20 ημέρες μετά την κατάκτηση του Πανευρωπαϊκού και θέλω να στείλω ένα μήνυμα. Ό,τι κτίσαμε στην Πορτογαλία το κτίσαμε με αίμα. Ενώσαμε Παναθηναϊκούς, Αεκτζήδες, Ολυμπιακούς που παλαιότερα έρχονταν να μας βρίσουν επειδή παίζαμε σε αντίπαλη ομάδα.
Κάναμε αυτό που ήθελε ο Ντέμης, τη φανέλα της Εθνικής βαριά. Όποιος τη φοράει στο εξής πρέπει να ματώνει για αυτήν. Να δίνει την ψυχή του για αυτόν τον λαό. Αν δεν το κάνει και προσπαθήσει να διακριθεί ατομικά θα αυτοκαταστραφεί, θα τον αποβάλλει το σύστημα.
Πριν λίγες μέρες μου έστειλαν το cd με τις περιγραφές των γκολ. Έβαλα να το ακούσω και μου σηκώθηκε η τρίχα. Όταν με το καλό, έλθει ένα παιδί στην οικογένειά μας, θα του αφηγούμαι αυτές τις 40 ημέρες σαν ένα παραμύθι. Το πιο γλυκό παραμύθι της καριέρας μου.

Τρίτη 16 Οκτωβρίου 2007

ΔΥΟ ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ


Πολλές αναλύσεις ερμηνεύουν το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης ως μια διαδικασία πλανητικής ενοποίησης, στην οποία ηγεμονεύει η αναπτυγμένη καπιταλιστική Δύση. H δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα από τη μια μεριά και η οικονομία της αγοράς με τις νέες τεχνολογίες της επικοινωνίας από την άλλη συγκροτούν το «σήμα κατατεθέν» της «ανωτερότητας» του δυτικού πολιτισμού και συναποτελούν το όχημα μιας επιταχυνόμενης δυτικοποίησης (ή και αμερικανοποίησης) του κόσμου.
Ο ρητορικός οικουμενισμός της παγκοσμιοποίησης αναγορεύει τις αξίες της Δύσης σε οικουμενικές αξίες. Οπως τονίζει όμως και ο ιταλός φιλόσοφος Φράνκο Kασάνο στο κείμενο που ακολουθεί, η συνάντηση των πολιτισμών προϋποθέτει το σεβασμό του άλλου, το διάλογο μεταξύ των διαφορετικών παραδόσεων, την επικοινωνία και όχι την επιβολή, την αναγνώριση και όχι την προκατάληψη ή την περιφρόνηση. Ο Φράνκο Kασάνο είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Mπάρι.
Tο κείμενο, από το οποίο παρουσιάζεται στη συνέχεια ένα εκτενές απόσπασμα, δημοσιεύθηκε στο γαλλικό περιοδικό «Makss».


Tου ΦPANKΟ KAΣANΟ


H συζήτηση για τις σχέσεις ανάμεσα σε σχετικισμό και οικουμενισμό είναι πρώτα απ' όλα μια πολιτική συζήτηση. Σήμερα ο σχετικισμός στις περισσότερες περιπτώσεις είναι η θεωρητική έκφραση μιας κριτικής στάσης απέναντι στη δυτικοποίηση του κόσμου.
Aυτοί που υποστηρίζουν το σχετικισμό δεν είναι ούτε απόλυτοι σχετικιστές ούτε απόλυτοι εχθροί της αλήθειας, αλλά έχουν πειστεί ότι η Δύση δεν μπορεί να ισχυρίζεται ότι κατέχει το μονοπώλιο της αλήθειας και συνεπώς να σφετερίζεται το δικαίωμα να αποικιοποιεί τον πλανήτη. Mε άλλα λόγια, θεωρούν ότι η ανθρωπότητα δεν είναι υποχρεωμένη να επιλέξει μεταξύ της Δύσης και της βαρβαρότητας -μεταξύ μιας υποχρεωτικής και σωτήριας ομογενοποίησης των πολιτισμών και του χάους- αλλά ότι αυτή οφείλει να διασώζει και να προστατεύει τους διαφορετικούς πολιτισμούς, γιατί αυτοί οι πολιτισμοί αποτελούν μιαν εξαιρετικά πλούσια κληρονομιά, που θα ήταν εγκληματικό να χάσουμε ή να καταστρέψουμε.
Ο σχετικισμός επομένως απέχει πολύ από τις εικόνες της Aποκάλυψης (από εκείνη της Bαβέλ έως εκείνη του ολικού πολέμου) που οι οικουμενιστές αρέσκονται να επικαλούνται για να καταπολεμούν πιο εύκολα τους αντιπάλους τους.
Eπιπλέον, ο σχετικισμός για τον οποίο μιλάμε είναι μια μειοψηφική θεωρητική συμπεριφορά, η οποία όμως είναι και αυτή μέρος της δυτικής κουλτούρας, όπως δεν παραλείπουν να υπογραμμίζουν αυτοί που ασκούν κριτική στο σχετικισμό. Aλλά αυτό το κλασικό επιχείρημα επιτρέπει ακριβώς να κατανοήσουμε την πελώρια απόσταση που χωρίζει αυτούς οι οποίοι αναγνωρίζουν την αξιοπρέπεια και την αξία των διαφορετικών πολιτισμών και αυτούς που θεωρούν την πολλαπλότητα ως εμπόδιο στην οικουμενική διάδοση του πιο ορθού και πιο αληθινού πολιτισμού.
Mολονότι και οι δυο αυτοί θεωρητικοί προσανατολισμοί γεννιούνται στη Δύση, οδηγούν σε διαμετρικά αντίθετα αποτελέσματα. Eνώ ο σχετικισμός είναι μια στάση που μαρτυρεί το γεγονός ότι η Δύση έχει επίγνωση της αβεβαιότητάς της και των ορίων του κοσμοειδώλου της, ο οικουμενισμός δεν θέτει ποτέ υπό αμφισβήτηση τις πεποιθήσεις του και δεν διστάζει να τις προτείνει ως οικουμενικό κανόνα. H διαφορά ανάμεσα σε οικουμενιστές και σχετικιστές δεν αντιστοιχεί επομένως στη συνηθισμένη αντίθεση ανάμεσα σε αυτούς που έχουν αξίες και σε αυτούς που δεν έχουν, ανάμεσα σε αυτούς που έχουν ισχυρές ηθικές αρχές και σε αυτούς που δηλώνοντας ότι «όλα είναι σχετικά» αποδέχονται τις «βάρβαρες» συνήθειες των άλλων, αλλά ανάμεσα σε αυτούς που θέλουν να επιβάλουν στους άλλους τη δική τους μορφή ζωής και σε αυτούς οι οποίοι αντίθετα αρνούνται να το κάνουν γιατί σέβονται τον άλλο. Γι' αυτό και θεωρούμε πιο σωστό να αντικαταστήσουμε την αντίθεση οικουμενισμού /σχετικισμού την αντίθεση ανάμεσα σε φονταμενταλισμό και μετριοπαθή σχετικισμό.
Eτσι η πιο σημαντική διαφορά τοποθετείται ανάμεσα σε αυτούς που θεωρούν ότι υπάρχει μία μόνον αλήθεια, η οποία συνδέεται με την παράδοσή τους, και σε αυτούς που σκέφτονται, αντίθετα, ότι οι δρόμοι της γνώσης περνούν μέσα από πολλές γλώσσες, πολλά βιβλία, πολλούς τόπους.
Aυτό που χαρακτηρίζει το φονταμενταλιστή οικουμενιστή είναι το ότι, πεισμένος ότι είναι ο κάτοχος μιας ανώτερης αλήθειας, θεωρεί ότι έχει χρέος να προσηλυτίσει ολόκληρη την ανθρωπότητα: από τη σωτηρία της ψυχής ώς την υλική ευημερία, από τους χριστιανούς ιεραπόστολους ώς τους τεχνοκράτες της ανάπτυξης. Για τους οικουμενιστές η ανθρωπότητα ήταν -και συνεχίζει να είναι- διαιρεμένη ανάμεσα σ' αυτούς που σώζουν (και στους οποίους πρέπει να ανήκει η εξουσία) και σ' αυτούς που πρέπει να σωθούν (οι οποίοι και πρέπει να υποτάσσονται πειθήνια στις θεραπείες των πρώτων). Aυτός ο επεκτατισμός, που συνοδεύεται πάντοτε από καλούς λόγους και από τα πιο ευγενή κίνητρα, είναι μια δυναμική και προοδευτική μορφή του φονταμενταλισμού. Eίναι μια συμπεριφορά που θεωρεί πάντοτε τον εαυτό της την καλή λύση και ποτέ πρόβλημα.
Γενικά οι καλοί λόγοι του οικουμενιστικού φονταμενταλισμού βασίζονται πάντοτε στα ίδια παραδείγματα και παραπέμπουν εύκολα στις βαναυσότητες, στους λιθοβολισμούς και στις χίλιες δυο μορφές καταπίεσης που μας επιτρέπουν να καταγγέλλουμε τη βαρβαρότητα των μη δυτικών κοινωνιών. Mπροστά σε όλα αυτά τα προφανή κακά, η διάγνωση είναι άμεση και σταθερή: έλλειμμα νεωτερικότητας. Παντού και πάντοτε η Δύση θέλει επομένως να εμφανίζεται ως η μόνη θεραπεία. Ο πολιτισμός της, τα προϊόντα της και οι γνώσεις της προτείνονται ως η πανάκεια για να βγει ο υπόλοιπος πλανήτης από την κόλαση της προνεωτερικότητας.
Ο οικουμενιστής δεν θέτει ποτέ υπό αμφισβήτηση το ζήλο του ή την αγανάκτησή του. Δεν σκέφτεται ποτέ ότι και η Δύση θα μπορούσε να αναπαρασταθεί με τη μορφή της καρικατούρας που αυτή χρησιμοποιεί για να παρατηρεί τον υπόλοιπο κόσμο. H εικόνα που κατασκευάζει ο δυτικός οικουμενισμός για το μη μοντέρνο κόσμο είναι το ακριβές αντίστοιχο των τερατωδών ορισμών που δίνει για τη Δύση ο ισλαμικός φανατισμός -μια κόλαση, όπου όλες οι γυναίκες είναι πόρνες και όλοι οι άντρες είναι υλιστές και ακόλαστοι. Aκόμη και αν οι εικόνες είναι αντίστροφες, μαρτυρούν το ίδιο πνεύμα χονδροειδούς προπαγάνδας.
Ο μετριοπαθής σχετικιστής που έχει γεννηθεί και έχει ζήσει στη Δύση αλλά σέβεται τα δικαιώματα των άλλων δεν είναι τυφλός ώς το σημείο να μην αντιλαμβάνεται την παρουσία σε ορισμένους πολιτισμούς φαινομένων που του φαίνονται ότι είναι ανώφελες και βάναυσες αδικίες. Aλλά, αντίθετα προς τον οικουμενιστή, δεν σπεύδει αστόχαστα να διορθώσει τους άλλους, επιβάλλοντάς τους το δικό του «οικουμενικό» μέτρο. Δεν συμμετέχει στις σύγχρονες σταυροφορίες, όχι από κυνισμό ή από αδιαφορία, αλλά επειδή ακολουθεί μια στρατηγική πιο έντιμη και πιο ισορροπημένη από εκείνη του φονταμενταλιστή της νεωτερικότητας. Θεωρεί ότι μπορούμε να απαιτούμε από τον άλλον να κάνει ένα βήμα προς τη δική μας κατεύθυνση, υπό τον όρο ότι θα δείχνουμε ότι μπορούμε να κάνουμε κι εμείς ένα βήμα προς τη δική του.
Ο σχετικισμός του φαίνεται έτσι ότι εμπνέεται από έναν αυστηρό σεβασμό της σχέσης συμμετρίας και από την επίγνωση της αμφισημίας των πολιτισμικών μορφών, που θέτει υπό αμφισβήτηση την πιθανότητα μία μόνον από αυτές τις μορφές να έχει πρόσβαση στην αλήθεια και στο καλό. Θεωρεί ότι οι πολιτισμικές διαφορές όχι μόνο δεν χωρίζουν ανεπανόρθωτα τους ανθρώπους, αλλά αποτελούν, όπως ήδη είπαμε, μια κοινή κληρονομιά, έναν πλούτο που δεν διαιρεί την ανθρωπότητα αλλά την ενώνει. Ο σχετικιστής δεν χαρακτηρίζεται από ένα σκεπτικισμό που οδηγεί στην παραίτηση αλλά από το αντίθετό του: από τη συνεχή στράτευση για να αποφευχθεί το αυτοαναφορικό κλείσιμο των πολιτισμών. Aυτή η στάση στηρίζεται σε ένα βασικό επιχείρημα του οικουμενισμού, σύμφωνα με το οποίο η ικανότητα επικοινωνίας των ανθρώπων μπορεί να ξεπερνάει τα εμπόδια που απορρέουν από πολιτισμικές διαφορές. Aλλά θεωρεί επίσης ότι μπορούμε (και πρέπει) να φτάνουμε σε αυτόν το στόχο όχι προσχωρώντας σε ένα μοναδικό πολιτισμικό μοντέλο, αλλά μέσα από δρόμους πιο ρεαλιστικούς αλλά και πιο δύσκολους και περίπλοκους. Mε άλλα λόγια, ο μόνος δυνατός και αποδεκτός οικουμενισμός δεν είναι αυτός που κηρύσσει την πλανητική ομογενοποίηση αλλά αυτός που εργάζεται διαρκώς στα περιθώρια και στα σύνορα των πολιτισμών για να διατηρεί ανοιχτούς τους δρόμους της μεταξύ τους επικοινωνίας...




Του Ν. ΜΟΥΖΕΛΗ


Λόγω της πρωτοφανούς κινητικότητας του κεφαλαίου κάθε προσπάθεια σοβαρής ανακατανομής καθώς και επιβολής περιοριστικών μέτρων οδηγεί στη φυγή του κεφαλαίου σε χώρες όπου τα συνδικάτα είναι αδύναμα, η εργασία φτηνή και η κρατική προστασία των εργαζομένων ανύπαρκτη.



Η παγκοσμιοποίηση δεν είναι πρόσφατο φαινόμενο. Ο γνωστός στοχαστής Ι. Wallerstein εντοπίζει το πρώτο παγκόσμιο σύστημα στον 16ο-17ο αιώνα. Σ' αυτή την περίοδο αναδύεται στον ευρωπαϊκό κυρίως χώρο μια διεθνής αγορά όπου τα συμμετέχοντα κράτη ανταγωνίζονταν οικονομικά κατά τέτοιο τρόπο ώστε κανένα δεν κατάφερε να κυριαρχήσει πολιτικά - δεν κατάφερε δηλαδή να αντικαταστήσει τη λογική της ανοιχτής αγοράς με τη διοικητική λογική ενός γραφειοκρατικά οργανωμένου imperium. Κατά τον Wallerstein είναι ακριβώς η δυναμική του πρώτου αυτού παγκόσμιου συστήματος που εξηγεί γιατί η νεωτερικότητα πρωτοεμφανίστηκε στη Δύση και όχι σ' άλλες προηγμένες προβιομηχανικές κοινωνίες όπως η Κίνα.
Μια δεύτερη παγκοσμιοποίηση παρατηρούμε στην περίοδο 1860-1914, μια περίοδο που χαρακτηρίζεται από το άνοιγμα των διεθνών αγορών, την ελεύθερη διακίνηση των κεφαλαίων και την εποπτεία του ανοιχτού αυτού συστήματος από την ηγεμονεύουσα τότε Μ. Βρετανία. Με τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο οι ανοιχτές αγορές καταρρέουν, οι αντιμαχόμενες δυνάμεις υψώνουν τα εθνικά τείχη και ο οικονομικός προστατευτισμός κυριαρχεί στις διεθνείς συναλλαγές. Τέλος, στο τελευταίο τέταρτο του 20ού αιώνα βλέπουμε ξανά ένα νέο, απότομο άνοιγμα των αγορών, μια πρωτοφανή κινητικότητα του κεφαλαίου και τη διαμόρφωση ενός παγκόσμιου οικονομικού χώρου υπό την εποπτεία των ΗΠΑ αυτή τη φορά.
Αν συγκρίνουμε τώρα τα τρία παγκόσμια συστήματα που ανέφερα πιο πάνω, βλέπουμε ότι στο πρώτο (16ος-17ος αι.) το κέντρο βάρους παραμένει η παραδοσιακή κοινότητα - αφού ούτε το κράτος ούτε οι μηχανισμοί της παγκόσμιας αγοράς διεισδύουν την περιφέρεια μιας χώρας σε βαθμό που να μειώνουν σημαντικά τη σχετική αυτονομία του οικονομικού, πολιτικού, κοινωνικού και πολιτισμικού τοπικισμού που χαρακτήριζε όλες τις προνεωτερικές κοινωνίες. Με την παγκοσμιοποίηση του 1860-1914, το κέντρο βάρους μετατίθεται από το τοπικό στο κρατικό επίπεδο: το κράτος-έθνος, αντίθετα με τα προνεωτερικά κράτη, αποκτά τεχνολογίες και διοικητικά μέσα που του επιτρέπουν να διεισδύσει την περιφέρεια μιας επικράτειας αμβλύνοντας τους παραδοσιακούς τοπικισμούς και συγκεντρώνοντας όχι μόνο τα μέσα παραγωγής αλλά και τα μέσα κυριαρχίας και επιρροής στο εθνικό κέντρο. Εδώ έχουμε λιγότερο την τοπική και περισσότερο την κρατική αυτονομία, αφού οι παγκόσμιοι μηχανισμοί της αγοράς διεισδύουν μεν τον κρατικό χώρο αλλά όχι σε βαθμό που να αποδυναμώνουν σημαντικά τα εθνικά σύνορα - πράγμα το οποίο συμβαίνει στην τωρινή παγκοσμιοποίηση.
Πράγματι σήμερα το κέντρο βάρους μετατίθεται στο παγκόσμιο επίπεδο αφού οι πολυεθνικές εταιρείες διεισδύουν τον κρατικό και τοπικό χώρο σε βαθμό που ήταν αδιανόητος στις δύο προηγούμενες παγκοσμιοποιήσεις. Αν σκεφτεί κανείς πως μια πολυεθνική, όπως η Sony για παράδειγμα, έχει σήμερα παραρτήματα όχι μόνο στις πρωτεύουσες όλων σχεδόν των χωρών του πλανήτη αλλά και στις περισσότερες πόλεις κάθε χώρας, αντιλαμβάνεται τον βαθμό διεισδυτικότητας του παγκόσμιου κεφαλαίου.
Η τωρινή παγκοσμιοποίηση δεν έχει μόνο μια οικονομική αλλά και μια πολιτική, κοινωνική και πολιτισμική διάσταση. Αν στον οικονομικό χώρο οι πολυεθνικές εταιρείες είναι κυρίαρχες, στον πολιτικό τα κράτη-έθνη παραμένουν οι κύριοι παίκτες. Η θέση ότι σήμερα το κράτος-έθνος περιθωριοποιείται και ότι μακροπρόθεσμα θα εκλείψει δεν ευσταθεί. Πρόκειται περί μύθου. Το κράτος-έθνος χάνει λειτουργίες στο εσωτερικό της επικράτειας, αλλά αποκτά νέες λειτουργίες στην παγκόσμια αρένα. Και είναι ακριβώς γι' αυτόν τον λόγο που, στην ύστερη νεωτερικότητα, η κρατική μηχανή (σε ό,τι αφορά υλικούς και ανθρώπινους πόρους) δεν μικραίνει αλλά μεγαλώνει. Αρα αυτό που σταδιακά εκλείπει δεν είναι το κράτος αλλά ο κρατισμός: δηλαδή η ικανότητα των κρατικών ελίτ να ελέγχουν εντός των εθνικών συνόρων τις κινήσεις κεφαλαίων, την εγκληματικότητα, τις αυξανόμενες ανισότητες κτλ.
Περνώντας τώρα στον κοινωνικό χώρο, εδώ βλέπουμε τη σημαντική ανάπτυξη παγκόσμιων μη κυβερνητικών οργανώσεων, καθώς και νέων κινημάτων τύπου Σιάτλ και Γένοβας. Αυτού του τύπου οι οργανώσεις/κινήματα παρουσιάζουν ένα δυναμισμό που τα παραδοσιακά συνδικάτα και κόμματα έχουν απολέσει. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πως, όπως πολλοί νομίζουν, τα πρώτα θα αντικαταστήσουν ή περιθωριοποιήσουν τα δεύτερα. Σημαίνει όμως πως μια συνεργασία επί ίσοις όροις μεταξύ των δύο θα μπορούσε να αναζωογονήσει το κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι σε εθνική και παγκόσμια κλίμακα.
Τέλος στον πολιτισμικό χώρο παρατηρούμε μια πρωτοφανή συγκέντρωση των ΜΜΕ στα χέρια ενός μικρού αριθμού μεγιστάνων (π.χ. Μέρντοκ) που επιβάλλουν μιαν άκρως καταναλωτική κουλτούρα - μια κουλτούρα που διαμορφώνει ταυτότητες και τρόπους ζωής σε πλανητικό επίπεδο.
Η τωρινή παγκοσμιοποίηση και λόγω του διεθνούς ανταγωνισμού και λόγω των νέων τεχνολογιών έχει οδηγήσει στην παραγωγή τεράστιου πλούτου. Ως γνωστόν αυτός ο πλούτος κατανέμεται κατά εξαιρετικά άνισο τρόπο. Οι εντεινόμενες ανισότητες, ενδοκρατικές και διακρατικές, έχουν οδηγήσει σε μια τερατώδη κατάσταση όπου λίγα άτομα, που δεν λογοδοτούν σε κανένα, κατέχουν πόρους οι οποίοι ξεπερνούν το εθνικό προϊόν μικρών τριτοκοσμικών χωρών.
Από την άλλη μεριά, αν οι πλούσιοι γίνονται συνεχώς πλουσιότεροι, οι απόλυτα φτωχοί δεν γίνονται φτωχότεροι. Λόγω της ραγδαίας ανάπτυξης της Κίνας και της Ινδίας το ποσοστό των ανθρώπων που ζουν κάτω από το όριο της απόλυτης φτώχειας αρχίζει να μειώνεται σημαντικά. Ετσι, ενώ το 1970 αυτό το ποσοστό ήταν 38%, το 1992 κατέβηκε στο 25% περίπου (βλ. Μ. Wolf, Why globalization works, 2004, σελ. 158-163). Αρα η αριστερή θέση ότι ο παραγόμενος παγκόσμιος πλούτος δεν διαχέεται καθόλου προς τη βάση της κοινωνικής πυραμίδας δεν ευσταθεί. Βέβαια σε χώρες (κυρίως αφρικανικές) που δεν διαθέτουν κατάλληλες υποδομές παρατηρούμε μείωση παρά αύξηση της απόλυτης φτώχειας. Επιπλέον δεν υπάρχει αμφιβολία ότι στις σημερινές τεχνολογικές συνθήκες ένα λιγότερο νεο-φιλελεύθερο, πιο σοσιαλδημοκρατικό σύστημα παγκόσμιας διακυβέρνησης θα μπορούσε να εξαλείψει παντελώς το φαινόμενο της απόλυτης φτώχειας, δηλαδή την κατάσταση όπου ένα σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού της Γης ζει σε συνθήκες υποσιτισμού, έλλειψης καθαρού νερού, μεγάλης παιδικής θνησιμότητας και πολύ χαμηλού προσδοκώμενου ορίου ζωής.
Η (πονηρή) φυγή του κεφαλαίου
Πώς εξηγείται η παραπάνω θλιβερή κατάσταση; Στις απαρχές της εκβιομηχάνισης υπήρχε μια ανισορροπία μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας. Η εργατική τάξη δεν ήταν οργανωμένη, ενώ το κράτος έπαιζε απλά τον ρόλο του «νυχτοφύλακα». Ως γνωστόν, αυτή η ανισορροπία οδήγησε στην απόλυτη εξαθλίωση μιας σημαντικής μερίδας του εργατικού δυναμικού. Στη συνέχεια όμως λόγω της ανάπτυξης μαζικών συνδικάτων και φιλεργατικών κομμάτων παρατηρούμε μια ισορροπία μεταξύ εργασίας και εργοδοσίας. Αυτό οδήγησε, στις αναπτυγμένες δυτικοευρωπαϊκές κοινωνίες, στο κράτος πρόνοιας και στην καλυτέρευση των συνθηκών εργασίας. Σήμερα όμως μια νέα ανισορροπία εμφανίζεται - σε παγκόσμια κλίμακα αυτή τη φορά. Λόγω της πρωτοφανούς κινητικότητας του κεφαλαίου, κάθε προσπάθεια σοβαρής ανακατανομής καθώς και επιβολής περιοριστικών μέτρων οδηγεί στη φυγή του κεφαλαίου σε χώρες όπου τα συνδικάτα είναι αδύναμα, η εργασία φτηνή και η κρατική προστασία των εργαζομένων ανύπαρκτη.
Αυτή η νέα βαρβαρότητα δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί σε εθνικό επίπεδο. Ούτε μπορεί να ξεπεραστεί με στρατηγικές αντι-παγκοσμιοποίησης. Στο επίπεδο των τεχνολογικών εξελίξεων η παγκοσμιοποίηση δεν μπορεί να ανατραπεί ή να σταματήσει. Στο επίπεδο όμως του ελέγχου των νέων τεχνολογιών, των νέων παραγωγικών δυνάμεων, το ισχύον νεο-φιλελεύθερο status quo (το περίφημο Washington Consesus / συναίνεση της Ουάσιγκτον) μπορεί και πρέπει να αλλάξει. Μπορεί και πρέπει να επιτευχθεί μια νέα παγκόσμια ισορροπία μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας - μια ισορροπία βασισμένη σε μια σοσιαλδημοκρατικού τύπου διακυβέρνηση του πλανήτη. Μια διακυβέρνηση που θα πετύχει σε παγκόσμια κλίμακα αυτό που οι δυτικοευρωπαϊκές κοινωνίες πέτυχαν σε εθνικό επίπεδο κατά την περίοδο της λεγομένης «χρυσής εποχής της σοσιαλδημοκρατίας» (1945-1970): δηλαδή το πάντρεμα της παραγωγικότητας/ανταγωνιστικότητας στον οικονομικό χώρο, της κοινωνικής συνοχής στον κοινωνικό χώρο και της δημοκρατίας στον πολιτικό χώρο.
Το πέρασμα από το σημερινό μονοπολικό σε ένα πολυπολικό σύστημα όπου οι ανερχόμενες δυνάμεις της Κίνας, της Ινδίας, της ΕΕ θα έχουν φωνή ως προς τον τρόπο διακυβέρνησης του πλανήτη είναι μια αναγκαία αν όχι και ικανή προϋπόθεση για τον εξανθρωπισμό του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος.
Ο κ. Νίκος Μουζέλης είναι ομότιμος καθηγητής Κοινωνιολογίας στην LSE.

Δευτέρα 15 Οκτωβρίου 2007

ΕΘΝΙΚΗ ΕΛΛΑΔΟΣ Ή ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΑΙΝΙΑ;


Επισκεπτόμενος την ιστοσελίδα της εφημερίδας Goal , διάβασα τα παρακάτω 2 άρθρα του δημοσιογράφου κ. Κωνσταντινίδη Δημήτριου με θέμα την Εθνική ομάδα ποδοσφαίρου.


ΑΡΘΡΟ 1ο


Σαν... υβριδικό αυτοκίνητο!


Το καλό είναι ότι η εθνική ομάδα κέρδισε και είναι με τα δύο πόδια στα τελικά του Euro.
Ετσι όπως πάνε τα πράγματα με τους υπόλοιπους στον όμιλο βέβαια, ακόμα και να μη θέλαμε, θα μας έστελναν αυτοί με το ζόρι. Το κακό δεν είναι ότι το ποδόσφαιρο που απέδωσε για ακόμα μία φορά το αντιπροσωπευτικό μας συγκρότημα ήταν από μέτριο έως αδιάφορο (όσον αφορά το θέαμα), αλλά ότι όσοι δεν βρεθήκαμε στο γήπεδο τα... ακούσαμε τηλεοπτικώς, γιατί δεν στηρίξαμε διά ζώσης την «εθνική υπόθεση».
Εμείς πάντως να πούμε χίλια «μπράβο» σε όσους πήγαν στο ΟΑΚΑ (δεν ήταν και λίγοι για αγώνα με τη Βοσνία, έτσι;), είτε έχοντας την αίσθηση του «καθήκοντος» είτε γνωρίζοντας ότι τουλάχιστον θα αποζημιωθούν με τη νίκη για τη δεδομένη απουσία του θεάματος. Πάλι καλά, πάντως, που είδαν (και είδαμε τηλεοπτικά) και ένα μισάωρο καλύτερη μπάλα από τη «σερενάτα» της πρώτης ώρας. Από τη στιγμή που οι Βόσνιοι έμειναν με δέκα παίκτες και χάρη στο γρήγορο γκολ του Γκέκα απλουστεύτηκε μια διαδικασία που μπορεί να μας είχε βγάλει την ψυχή μέχρι το 90φεύγα, καθώς και οι αντίπαλοί μας το ήξεραν το τόπι και οι παίκτες μας θύμιζαν... υβριδικό αυτοκίνητο, προσπαθώντας να κάνουν την καλύτερη δυνατή «δουλειά» με τη λιγότερη δυνατή κατανάλωση (δυνάμεων). Δεν ήθελε και πολύ να γίνει η ζημιά, αν και με τη βοήθεια Μολδαβών και Τούρκων δεν θα είχε -τελικά- και πολύ μεγάλη σημασία.
Οχι, δεν τα «χώνουμε» στην Εθνική. Αυτό άλλωστε (το έχουμε ξαναπεί) που λέγεται «κριτική» δεν αγγίζει τον Ρεχάγκελ και τους παίκτες του. Και γιατί άλλωστε; Αυτοί κάνουν τη δουλειά τους, ακόμα και αν θέλουν κάνα μισάωρο να συνεννοηθούν μεταξύ τους (ο πάγκος με τους «μέσα») από τη στιγμή που θα αρχίσει το ματς, κερδίζουν τους αγώνες και θα πάνε στα τελικά του Euro. Αυτή είναι η δουλειά τους και την κάνουν με τον καλύτερο τρόπο όσον αφορά το αποτέλεσμα. Ολα τα άλλα είναι απλά για να κάνουμε κουβέντα.
Αφήστε μας, όμως, τουλάχιστον να έχουμε (όσοι θέλουμε) την επιλογή να κάτσουμε και στο σπιτάκι μας, κάνοντας ζάπινγκ για να δούμε λιγάκι και από καμιά ελληνική ταινία, την ώρα που κοντεύουμε να «γείρουμε» από το ποδοσφαιρικό θέαμα των πρωταθλητών Ευρώπης.

ΑΡΘΡΟ 2ο



Να δούμε λίγο παρακάτω;



Οσο μας αφορά προσωπικά, οφείλουμε να δηλώσουμε ότι η εθνική ομάδα ποδοσφαίρου δεν μας χρωστάει τίποτα το οποίο θα πρέπει να «ξεπληρώσει» στον αγώνα της Τετάρτης με την Τουρκία. Αν οι ίδιοι οι παίκτες πιστεύουν ότι έχουν οποιοδήποτε χρέος που πρέπει να τακτοποιήσουν, είναι κάτι που έχει να κάνει με το δικό τους αθλητικό (και όχι μόνο) εγωισμό, και μαγκιά τους αν καταφέρουν να δώσουν την απάντησή τους. Αλλά αυτή θα είναι δικιά τους και όχι οποιουδήποτε «Ελληνάρα» βρίσκει ευκαιρίες για σωβινιστική (και όχι πατριωτική) επιβεβαίωση σε παιχνίδια όπως είναι το ποδόσφαιρο ή (ακόμα χειρότερα) το... Survivor και λερώνει το βρακί του στα πραγματικά προβλήματα.
Από την πλευρά μας τις όποιες ενστάσεις έχουμε για τον τρόπο που αγωνίζεται η Εθνική και την εικόνα που παρουσιάζει στις περισσότερες αναμετρήσεις μας την έχουμε καταθέσει, ενώ παράλληλα ικανοποιούμαστε και εμείς από τις νίκες, γιατί (σε τελική ανάλυση) έχουμε κάτι καλό να κρατήσουμε από αυτές ακριβώς τις αναμετρήσεις! Βλέπετε, δεν μπορούμε να κρύψουμε ότι η Εθνική του Ρεχάγκελ μας έχει κάνει «ωφελιμιστές», καθώς αυτό απορρέει -πρώτα απ όλα- από τον τρόπο που αγωνίζεται.
Πάντως, όσον αφορά το αντιπροσωπευτικό μας συγκρότημα και επειδή δεν υπάρχει τρόπος (εντός γηπέδου τουλάχιστον) να χαθεί η πρόκριση το δικό μας μυαλό τρέχει στα γήπεδα της Αυστρίας και της Ελβετίας, όπου θα έχουμε την τελική και πιο σημαντική φάση της προσπάθειας. Εκεί όπου η Εθνική μας καλείται να υπερασπιστεί τον τίτλο που κέρδισε στην Πορτογαλία, απέναντι σε αντιπάλους οι οποίοι (πιθανότατα με ... φουλ εκδικητική διάθεση) θα θέλουν να αποδείξουν ότι τα θαύματα δεν συμβαίνουν δύο φορές. Οσον αφορά τον τσαμπουκά και τον εγωισμό των διεθνών μας, δεν αμφιβάλουμε ότι η διάθεση για τις απαντήσεις θα υπάρχει. Σε σχέση όμως με την αγωνιστική εικόνα, επιτρέψτε μας να ανησυχούμε για το αν το ποδόσφαιρο της δεκαετίας του 70 που είδαμε πριν από τρία χρόνια (μαζί βέβαια με σιδερένια αγωνιστική πειθαρχία και -παραδόξως- «πνευμόνια») μπορεί να μας δώσει πάλι τη λύση, ειδικά τώρα που δεν θα μπορούμε να αιφνιδιάσουμε τους άλλους που θα μας έχουν «διαβάσει» πολύ καλύτερα.
Αυτή η κουβέντα βέβαια μπορεί να είναι άκαιρη όχι μόνο τώρα, αλλά ακόμα... και τότε αφού πιο εύκολα θα βγει ο ήλιος από τη Δύση παρά θα αλλάξει απόψεις ο Ρεχάγκελ, αλλά απλά σημειώνουμε κάποια πράγματα. Σημειώνοντας βέβαια παράλληλα πως αυτό που πέτυχαν ο Γερμανός με την ομάδα του το 2004 ήταν τόσο παράδοξο όσο και η ανατολή του ήλιου από τη Δύση.



Θεώρησα ότι οι απόψεις αυτές άξιζαν μίας απάντησης και απέστειλα e-mail στην Εφημερίδα το οποίο έγραφε τα εξής :



Καλησπέρα

Το γεγονός ότι ο κ. Κωνσταντινίδης Δημήτριος , αξιόλογος σχολιαστής-αρθρογράφος στην κατά κανόνα ευπρεπή και έγκυρη εφημερίδα σας, προτιμάει να παρακολουθήσει το Σαββατόβραδο μία καλή Ελληνική ταινία παρά να "ταλαιπωρηθεί" βλέποντας τα "χάλια" της Εθνικής Ελλάδος , το δήλωσε , το καταλάβαμε και εν πάσι περιπτώσει είναι και δικαίωμα του!
Να μας επιτρέψει να υποθέσουμε ότι πέραν της Μπάρτσα , της Ρεάλ , της Μπάγερν και της Μαντσεστερ Γιουν. , όλα τα υπόλοιπα παιχνίδια τα παρακολουθεί από επαγγελματική διαστροφή.
Βέβαια την μηδενιστική και "μάγκικη" κριτική συνηθίζει να την ασκεί στην Εθνική ομάδα ποδοσφαίρου , γνωρίζοντας ότι δεν έχει τους πιστούς οπαδούς-κάφρους που θα σπεύσουν να του εκφράσουν την διαφωνία τους με διάφορους τρόπους... "Ποιος χαλάει την ζαχαρένια του για την Εθνική Ελλάδος;" , θα σκέφτεται. Τζάμπα μάγκας δηλαδή. Διότι αν βρεθεί έναν ποδοσφαιρόφιλος που να υποστηρίζει ότι ο ΠΑΟ σήμερα (ή οποιαδήποτε άλλη Ελληνική ομάδα στο παρελθόν) αγωνίζεται και το πλήθος στην κερκίδα εκστασιάζεται από το εκπληκτικό θέαμα , μάλλον δεν έχει παρακολουθήσει και πολύ ποδόσφαιρο τα τελευταία τέσσερα χρόνια. Δεν είδαμε βέβαια τον κ. Κωνσταντινίδη να ασκεί αναλόγου "εντάσεως" και ύφους κριτική (και ξεκάθαρη ειρωνεία) σε αυτές τις περιπτώσεις. Μάλλον έβλεπε Ελληνικές ταινίες...
Όσον αφορά τις "σκιές" που αφήνει περί ασυνήθιστης φυσικής κατάστασης είναι κατάπτυστες και συκοφαντικές. Η λάσπη επιστρέφει σε αυτόν που την εκτοξεύει.
Τέλος ας μην ανησυχεί ο κ. Κωνσταντινίδης για το ποδόσφαιρο της δεκαετίας του ΄70 που θα παρακολουθήσουμε από την Εθνική στα γήπεδα της Αυστρίας και της Ελβετίας. Εκείνες τις μέρες , μπορεί να βάλει σε DVD να παρακολουθήσει το σαγηνευτικό και ταυτοχρόνως αποτελεσματικό ποδόσφαιρο του Παναγούλια της δεκαετίας του '90. Τότε που και μπάλα παίζαμε (να χαίρεται το μάτι βρε παιδί μου...) και αποτελέσματα παίρναμε. ΝΑ μην ταλαιπωρείται κιόλας καλοκαιριάτικα...

Υ.Γ.1 Το mail το αποστέλλω σε εσάς καθότι αγνοώ την ηλεκτρινική διεύθυνση (αν έχει...) του συναδέλφου σας. Αν μπορείτε διαβιβάστε το σε αυτόν. Δεν περιμένω αντίλογο (οι μίζεροι είναι αμετανόητοι) , αλλά ποτέ δεν ξέρεις...

Υ.Γ.2 Αφού ο κ. Κωνσταντινίδης όπως ο ίδιος δήλωσε , έκανε ζάπινγκ (είναι και αυτός ο Σωτηρακόπουλος που δεν αντέχεται...) την ώρα του παιχνιδιού της Εθνικής και κατά συνέπεια ΔΕΝ έχει πλήρη εικόνα του αγώνα , με τι επαγγελματικό θράσος κάνει σχολιασμό;