ΠΕΡΙ ΤΥΦΛΟΤΗΤΟΣ

Πριν μερικές μέρες ολοκλήρωσα την ανάγνωση του "Περί Τυφλότητος". Βρήκα αφορμή λοιπόν από αυτό, και έκανα μία σύντομη αναζήτηση στο internet σχετικά με το βιβλίο, την ταινία που βασίστηκε σε αυτό και στον συγγραφέα Ζοσέ Σαραμάγκου.

Στο site της Πρωτοπορίας βρήκα μερικά στοιχεία για τον συγγραφέα: Ο Ζοζέ Σαραμάγκου γεννήθηκε το 1922 στην Αζινιάγκα από αγροτική οικογένεια. Αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τις σπουδές του μετά τις πρώτες τάξεις του Γυμνασίου και να αρχίσει να δουλεύει. Ουσιαστικά είναι αυτοδίδακτος. Μετά από πολλές δουλειές βρέθηκε να εργάζεται επί δώδεκα χρόνια σε έναν εκδοτικό οίκο ενώ ταυτόχρονα άρχισε να δημοσιογραφεί. Το πρώτο έργο που δημοσίευσε ήταν μια συλλογή διηγημάτων το 1966. Από το 1993 ζει στα Κανάρια Νησιά ως αυτοεξόριστος, απόφαση που έλαβε όταν κορυφώθηκε η ρήξη του με την πορτογαλική Εκκλησία και με αφορμή το έργο του Το κατά Ιησούν Ευαγγέλιο. Από το νησάκι Λανθαρότε εκδίδει κάθε χρόνο ένα από τα «Τετράδια του Λαμθαρότε», ημερολόγια από την καθημερινή του ζωή. Το 1998 του απονεμήθηκε το Νόμπελ λογοτεχνίας.

Αυτή είναι και μία λίστα με τα βιβλία του Σαραμάγκου που έχουν εκδοθεί στη χώρα μας:
Η ιστορία της άγνωστης νήσου
Η πέτρινη σχεδία
Η Σπηλιά
Η χρονιά που πέθανε ο Ρικάρντο Ρέις
Ιστορία της πολιορκίας της Λισαβόνας
Λέγοντας ιστορίες
Μικρές αναμνήσεις
Ο άνθρωπος αντίγραφο
Όλα τα ονόματα
Περί θανάτου
Περί τυφλότητος
Περί φωτίσεως
Το κατά Ιησούν Ευαγγέλιον
Το μεγαλύτερο λουλούδι του κόσμου
Το χρονικό του Μοναστηριού

Κατά την αναζήτηση που έκανα, βρήκα υπερδιπλάσιες αναφορές στην ταινία Blindness (μεταφράστηκε ως "Περί τυφλότητος") σε σχέση με αυτές που είχαν ως θέμα το βιβλίο και τον συγγραφέα. Θα έλεγα μάλιστα ότι πάρα πολλοί έμαθαν για το βιβλίο μέσω της ταινίας. Λογικό αυτό, καθώς ζούμε στη εποχή της εικόνας, και το διάβασμα δεν είναι βασικό χαρακτηριστικό των καιρών μας. Εν πάση περιπτώσει, εγώ την ταινία δεν την έχω δει ακόμα αλλά σκοπεύω να το κάνω όταν μου δοθεί η ευκαιρία. Για το βιβλίο όμως που διάβασα μπορώ να γράψω μερικά πράγματα.

Πριν όμως γράψω για το "Περί Τυφλότητος" να σημειώσω κάτι που συνειδητοποίησα όταν αποφάσισα να αναρτήσω το παρόν. Τις περισσότερες φορές που διαβάζω περισσότερα του ενός βιβλία ενός συγγραφέα, διαπιστώνω ότι το πρώτο από αυτά, μου άρεσε και περισσότερο. Το ίδιο ισχύει και με τα βιβλία του Σαραμάγκου. Βέβαια, όσον αφορά τον Πορτογάλο συγγραφέα, έχω διαβάσει μόνο δύο βιβλία του (το "Ο άνθρωπος αντίγραφο" και το "Περί Τυφλότητας"), δηλαδή ένα δείγμα όχι επαρκές για να με κάνει να καταλήξω σε αυτό το συμπέρασμα. Διαβάζοντας και άλλα βιβλία στο μέλλον θα διαπιστώσω αν το αγαπημένο μου θα είναι "Ο άνθρωπος αντίγραφο". Μέχρι τώρα ως πρώτα βιβλία μου άρεσαν περισσότερο: "Κωδικός Αίνιγμα" του Ρόμπερτ Χάρις, "Η Ασπίδα της Σπάρτης" του Βαλέριο Μάσιμο Μανφρέντι, "Ο Πίνακας της Φλάνδρας" του Αρτούρο Πέρεθ-Ρεβέρτε, "Το Αστείο" του Μίλαν Κούντερα και άλλα πολλά που δεν μπορώ να θυμηθώ τώρα. Μπορεί να είναι και τυχαίο πάντως.

Περίληψη του "Περί Τυφλότητος" : Ένας άνθρωπος χάνει ξαφνικά το φως του. Τα περιστατικά αιφνίδιας τύφλωσης κλιμακώνονται και η κυβέρνηση αποφασίζει να βάλει σε καραντίνα τους τυφλούς. Με γραφειοκρατική ακρίβεια, ο Σαραμάγκου έχει υπολογίσει όλα όσα θα μπορούσαν να συμβούν σ έναν κόσμο που χάνει την όρασή του. Για πόσο καιρό η κίνηση στους δρόμους θα είναι ομαλή; Για πόσο καιρό θα επαρκούν τα τρόφιμα για τις πεινασμένες ορδές; Πόσος χρόνος χρειάζεται για να καταρρεύσει η παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, αερίου και νερού; Τι θ απογίνουν τα κατοικίδια; Οι σεξουαλικοί φραγμοί; Πόσοι τυφλοί φτιάχνουν μια τυφλότητα;

Ο Σαραμάγκου δεν χάνει καθόλου χρόνο με εισαγωγές. Στην δεύτερη κιόλας σελίδα εμφανίζεται το πρώτο κρούσμα τύφλωσης. Ένας οδηγός σταματημένος στο φανάρι χάνει ξαφνικά το φως του ή μάλλον το βρίσκει δια παντός καθώς δεν τα βλέπει όλα μαύρα αλλά κατάλευκα. Ο συμπονετικός συνάνθρωπος που θα προσφερθεί να τον οδηγήσει σπίτι του, θα του κλέψει το αυτοκίνητο. Ο πρώτος τυφλός συνοδευόμενος από την έκπληκτη γυναίκα του, πηγαίνει στον οφθαλμίατρο για να διαγνώσει ποιο είναι το πρόβλημα του. Σιγά σιγά τα κρούσματα λευκής τυφλότητας αυξάνονται γεωμετρικά και η κυβέρνηση λαμβάνει τα απαραίτητα μέτρα... Θέτει σε καραντίνα τους τυφλούς και τους μολυσμένους ώστε να περιορίσει την εξάπλωση της ασθένειας. Με πρωταγωνιστές τον οφθαλμίατρο, την γυναίκα του οφθαλμίατρου, τον πρώτο τυφλό, την γυναίκα του πρώτου τυφλού, την γυναίκα με τα σκούρα γυαλιά, τον γέρο με την μαύρη καλύπτρα και τον μικρό με τον στραβισμό ο Σαραμάγκου εξιστορεί μία κατάσταση επιστημονικής φαντασίας , θα έλεγε κανείς εξωφρενική, που όμως είναι ξεκάθαρα αλληγορική. Περιγράφει με γλαφυρότητα την αποκτήνωση του ανθρώπου όταν χάσει την βασικότερη των αισθήσεων. Μία κοινωνία χωρίς όραση παραδίδεται στην αναρχία και το χάος. Η βρωμιά και η δυσωδία βρίσκονται παντού, οι βασικές ανάγκες είναι αδύνατον να εκπληρωθούν και μέσα σε όλο αυτό το σκηνικό το αίσθημα της αυτοσυντήρησης γιγαντώνεται με αποτέλεσμα την αποθέωση του ατομικισμού. Υπάρχουν όμως κάποια πράγματα σε αυτήν την κοινωνία που μένουν απαράλλαχτα. Ένα από αυτά είναι η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Η επικράτηση του ισχυρότερου και η επιβολή του νόμου του. Και ένα άλλο είναι η δύναμη της συντροφικότητας και του ανθρωπισμού που μπορούν να κάνουν θαύματα ακόμα και κάτω από τις πιο δύσκολες συνθήκες.

Σε αυτήν την τυφλή πόλη αγνώστων λοιπόν στοιχείων (δεν έχει και σημασία άλλωστε), υπάρχει κάποιος που βλέπει. Είναι και ο μοναδικός. Η γυναίκα του οφθαλμίατρου προσποιείται την τυφλή για να μπει μαζί με τον άντρα της στο χώρο συγκέντρωσης. Ουσιαστικά, μέσα από τα δικά της μάτια βλέπουμε την εξαθλίωση να παρελαύνει από μπροστά μας. Και όμως, εκείνη θα παρακαλούσε να μην βλέπει, διότι ουσιαστικά ένας που βλέπει σε μία κοινωνία τυφλών είναι το ίδιο με έναν τυφλό σε μία φυσιολογική κοινωνία. Μόνος του. Εκτός τον άλλων, η γυναίκα του γιατρού γίνεται μάρτυρας φόνων, βιασμών και εν ψυχρώ εκτελέσεων. Το μόνο που την διαχωρίζει από τους υπόλοιπους είναι η ικανότητα του να βλέπει. Κατά τα άλλα είναι το ίδιο δυστυχισμένη. Είναι το ίδιο υποχωρητική. Είναι το ίδιο απελπισμένη. Είναι το άτομο που κλαίει σιωπηλά περισσότερο από όλους. Είναι όμως και το άτομο που θα συσπειρώσει τους υπόλοιπους γύρω της και θα τους προσφέρει την απαραίτητη νότα αισιοδοξίας και δύναμης.

Το τελευταίο μέρος του βιβλίου είναι και το πιο συγκινητικό. Διαβάστε το και δεν θα χάσετε!