ΛΕΝΙΝΓΚΡΑΝΤ, Η ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ (1941-1944)

Λένινγκραντ Η πολιορκία (1941-1944)
Συγγραφείς: Μάικλ Τζονς
Θέμα: Ιστορία Ευρώπης
Εκδότης: Ωκεανίδα
Μετάφραση: Ρένα Χατχούτ
Σελίδες: 523
Ημ. Έκδοσης: 01/11/2008

Στις αρχές Σεπτεμβρίου 1941, οι στρατιές του Χίτλερ απέκλεισαν τους τελευταίους δρόμους που οδηγούσαν στο πολιορκημένο Λένινγκραντ (την σημερινή Αγία Πετρούπολη) και, όπως είπε η ποιήτρια Όλγα Μπέργκολτς , "ο βρόχος του αποκλεισμού σφίχτηκε γύρω από τον λαιμό της πόλης". Ακολούθησε η πιο φρικτή πολιορκία της ιστορίας.

Με αυτήν την παράγραφο ξεκινά το αξιόλογο βιβλίο του Μάικλ Τζονς (Άγγλος ιστορικός), Λένινγκραντ Η πολιορκία (19941-1944). Η πιο φρικτή πολιορκία της ιστορίας κράτησε ακριβώς 872 ημέρες. Η Γερμανική πολεμική μηχανή εισέβαλε στην τότε Σοβιετική Ένωση στις 22 Ιουνίου 1941. Σε σχεδόν 3 μήνες, είχε κατακτήσει όλα τα απαιτούμενα εδάφη, αποκλείοντας το Λένινγκραντ από την υπόλοιπη Σοβιετική Ένωση. Οποιαδήποτε απόπειρα εφοδιασμού από έξω, με τρόφιμα ή άλλα προϊόντα, ήταν καταδικασμένη σε αποτυχία. Μία πόλη 2.500.000 κατοίκων κινδύνευε να λιμοκτονήσει. Αυτή ήταν άλλωστε και η οδηγία του Χίτλερ : "Οποιαδήποτε πρόταση παράδοσης από το Λένινγκράντ πρέπει να απορριφθεί, καθώς το πρόβλημα της στέγασης και της σίτισης των πολιτών δεν μπορεί και δεν πρέπει να λυθεί από εμάς. Σε αυτόν τον αγώνα επιβίωσης, δεν μας ενδιαφέρει να κρατήσουμε έστω κι ένα ποσοστό της πόλης ζωντανό"

Το Λένινγκραντ άρχισε να χτίζεται το 1703 από τον Πέτρο τον Μέγα. Είναι η πόλη που γεννήθηκε η επανάσταση των Μπολσεβίκων. Κάπως περίεργο αν αναλογιστεί κανείς ότι πρόκειται για μία πόλη δημιουργική, μία πόλη-κοινότητα καλλιτεχνών. Αυτό που εξιστορεί στο βιβλίο του ο Τζονς, είναι το χρονικό της πολιορκίας της πόλης, κυρίως μέσα από τις αφηγήσεις των κατοίκων που επέζησαν καθώς και των ημερολογίων που βρέθηκαν. Δεν λαμβάνει υπόψη του τα Σοβιετικά αρχεία για τον ηρωισμό του λαού, αλλά τις ζωντανές αφηγήσεις εκείνων που ήταν παγιδευμένοι στην πόλη. Υπάρχει άραγε πιο αξιόπιστη πηγή;
Ο χειμώνας του 1942 που πέρασαν οι βασανισμένοι κάτοικοι του Λένινγκραντ δεν έχει προηγούμενο στην παγκόσμια ιστορία. Χωρίς τρεχούμενο νερό , ηλεκτρικό και θέρμανση σε μία πόλη που αναπτύσσει θερμοκρασίες της τάξης των 30 βαθμών Κελσίου κάτω από το μηδέν, πάλευαν να κρατηθούν στη ζωή. Τα αποθέματα τροφίμων είχαν εξαντληθεί και οι άνθρωποι έτρωγαν ότι έβρισκαν. Στην αρχή εξαφανίστηκαν όλα τα κατοικίδια. Στην συνέχεια έτρωγαν δέρματα, κόλλες από ταπετσαρίες και ότι προϊόν ήταν ζωικής προέλευσης. Συμμορίες άρχισαν να κάνουν την εμφάνιση τους, άνθρωποι εξαφανίζονταν, κάποιοι πουλούσαν όλα τους τα υπάρχοντα για ένα κομμάτι ψωμί (η ημερήσια μερίδα ψωμιού, που χορηγούνταν μόνο με δελτίο, έφτανε τα 250 γραμμάρια!), ενώ δεν ήταν λίγες οι περιπτώσεις κανιβαλισμού... Κάθε μέρα πέθαιναν 20.000 άνθρωποι. Ο θάνατος είχε χάσει τον τραγικό χαρακτήρα του, όντας κάτι το απολύτως συνηθισμένο. Ίσως για κάποιους να ήταν και λυτρωτικός. Σε όλα αυτά πρέπει να προστεθεί και η σχεδόν καθημερινή επιδρομή των γερμανικών βομβαρδιστικών πάνω από την πόλη... Η θύμηση του Βλαντιμίρ Μορόζ, ενός πολίτη που επιβίωσε της πολιορκίας, είναι χαρακτηριστική: "Αυτό που θυμάμαι από την πολιορκία είναι η αίσθηση ότι ήθελες να πεθάνουν οι γονείς σου επειδή ήθελες το ψωμί τους"
Αυτό ήταν το κλίμα εντός της πόλης... Τα περί ηρωισμού έναντι του εχθρού είναι προπαγανδιστικές αηδίες του καθεστώτος της εποχής. Ο πραγματικός ηρωισμός ήταν η υπέρβαση του φόβου και της απελπισίας. Ο πραγματικός ηρωισμός ήταν η δύναμη για ζωή και η προσπάθεια να διατηρηθεί έστω ένα ελάχιστο επίπεδο ανθρωπιάς.
Τα λόγια της Όλγας Μπεργκολτς τα λένε όλα: "Εκείνο το χειμώνα, ο θάνατος μας κοίταξε στα μάτια. Μας κοίταξε επίμονα, σταθερά. Ήθελε να μας υπνωτίσει, όπως ο βόας σφιγκτήρας υπνωτίζει το θύμα του, αφαιρώντας του τη θέληση και υποτάσσοντας το. Εκείνοι όμως που μας έστειλαν τόσο πολύ στο θάνατο έκαναν λάθος υπολογισμούς. Υποτίμησαν την άγρια πείνα μας για ζωή"
Ο Τζονς καταγράφει δεκάδες αφηγήσεις και εμπειρίες των ανθρώπων της εποχής. Σε όλα σχεδόν τα κεφάλαια υπάρχουν μαρτυρίες που περιγράφουν τα γεγονότα. Που τους δίνουν την ανθρώπινη τους διάσταση. Αυτό το στοιχείο είναι που κάνει το βιβλίο σημαντικό. Το κομμουνιστικό καθεστώς δεν ήθελε επουδενί να διαδοθεί αυτή η πλευρά της ιστορίας. Αυτό που ενδιέφερε τους ανθρώπους που έσκαγαν στο φαΐ όταν ο απλός λαός λιμοκτονούσε, ήταν να περάσουν προς τα έξω την εικόνα μίας ηρωικής αντίστασης, την εικόνα μίας πόλης με υψηλό ηθικό που αντιστεκόταν στην εισβολή του εχθρού. Η υπόλοιπη Σοβιετική Ένωση ΔΕΝ γνώριζε τη συνέβαινε στο Λένινγκραντ για 872 μέρες. Η Σοβιετική Ένωση δεν δίδασκε στα σχολεία της, τις χιλιάδες τραγικές ιστορίες των κατοίκων της πόλης μέχρι το 1991. Έπρεπε να πέσει το καθεστώς για να μάθει η ανθρωπότητα την τρομακτική ιστορία μίας πανέμορφης και γοητευτικής πόλης.

Χάρτης της Ευρώπης με την θέση του Λένινγκραντ (Saint Petersburg)


ΥΠΕΡΟΧΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ