Η ΔΥΣΤΥΧΙΑ ΤΟΥ ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΕΥΦΥΗΣ

"Μετά δήλωσε πως οι διάφοροι τύποι ευφυΐας μπορούσαν να περιοριστούν σε δύο κύριες μορφές: η πρώτη από αυτές , είπε, είναι αφομοιωτική ευφυΐα, η ευφυΐα που δρα σαν σφουγγάρι και απορροφά αμέσως ό,τι της προσφέρεται, που προχωράει με αυτοπεποίθηση και βρίσκει φυσικές, προφανείς σχέσεις και τις αναλογίες που άλλοι προηγουμένως έχουν καθορίσει, που είναι προσανατολισμένη σύμφωνα με τον κόσμο κι αισθάνεται στο στοιχείο της σε οποιοδήποτε τομέα της σκέψης.[...] Είναι η ευφυΐα των λεγόμενων ταλαντούχων ή ικανών, που ο κόσμος διαθέτει κατά χιλιάδες.[...] Είναι η ευφυΐα που τα πάει καλύτερα με τη ζωή κι επίσης αυτού του τύπου είναι, τελικά, η ευφυΐα των μεγάλων δοκησίσοφων. Διατρέχει μόνο δύο κινδύνους: την βαρεμάρα και την διασπορά. Η ματαιοδοξία την προτρέπει να χωθεί σ' όλους τους τομείς, και η υπερβολική ευκολία, όπως είναι γνωστό, τελικά προκαλεί βαρεμάρα.

Όσο για τον άλλο τύπο ευφυΐας , είπε, είναι πολύ πιο σπάνιος, πιο δυσεύρετος. Είναι μια ευφυΐα που βρίσκει παράξενα και πολλές φορές εχθρικά τα πιο κοινά δεσμά της λογικής, τα πιο τετριμμένα επιχειρήματα, το γνωστό και αποδεδειγμένο. Τίποτα δεν είναι γι' αυτήν "φυσικό" , τίποτα δεν αφομοιώνει χωρίς να νιώσει ταυτόχρονα κάποια απόρριψη: ναι, είναι γραμμένο, παραπονιέται, κι όμως δεν είναι έτσι, δεν είναι αυτό. Κι αυτή η απόρριψη είναι μερικές φορές τόσο έντονη, τόσο παραλυτική, που η ευφυΐα αυτή διατρέχει τον κίνδυνο να περάσει για αβουλία ή ηλιθιότητα Την απειλούν κι αυτή δύο κίνδυνοι, πολύ τρομεροί: η τρέλα και η αυτοκτονία. Πως θα αντέξει αυτή την επίπονη διαμαρτυρία ενάντια σε όλα, αυτή την αίσθηση πως δεν ταιριάζει με τον κόσμο, αυτό το βλέμμα που δε διακρίνει παρά ανεπάρκεια κι αδυναμία στους δεσμούς που οι υπόλοιποι βρίσκουν αναγκαίους. Μερικοί το καταφέρνουν ωστόσο, και τότε ο κόσμος γίνεται μάρτυρας των πιο θαυμαστών αποκαλύψεων και ο εξορισμένος από τα πάντα διδάσκει στους ανθρώπους πως να κοιτάξουν ξανά, πως να κοιτάζουν με τον δικό του τρόπο. Είναι λίγοι, πολύ λίγοι. Η ανθρωπότητα τους δέχεται άλλη μια φορά στην αγκάλη της και τους αποκαλεί μεγαλοφυϊες. Οι υπόλοιποι αυτοί που μένουν στα μισά του δρόμου, μουρμούρισε μιλώντας στον εαυτό του, «δεν έχουν στον ήλιο μοίρα»" Έτσι περιγράφει τις μορφές ευφυϊας ο Γκιγέρμο Μαρτίνες στο βιβλίο του "Σχετικά με τον Ροδερέρ" . Ο ήρωας-αφηγητής του βιβλίου είναι ο πρώτος τύπος, δηλαδή ο ευφυής-σφουγγάρι, και ο συμμαθητής του ονόματι Ροδερέρ είναι ο δεύτερος τύπος, δηλαδή ο μεφαλοφυής , που όμως, όπως προκύπτει από την εξέλιξη της ιστορίας "δεν έχει στον ήλιο μοίρα". Πρόκειται για το πρώτο βιβλίο του Γκιγέρμο Μαρτίνες (1992) που μεταφράστηκε και εκδόθηκε (εκδόσεις Πατάκη, μετάφραση Τιτίνα Σπερελάκη , σελ. 144) στην Ελλάδα πέρυσι. Σε όλες τις σελίδες του, το βιβλίο περιγράφει την υποβόσκουσα "αντιπαράθεση" και τον κεκαλυμμένο ανταγωνισμό των δύο νέων σε όλα τα επίπεδα. Βασικά, αυτός που νιώθει θαυμασμό και δέος είναι περισσότερο ο αφηγητής για τον Ροδερέρ παρά το αντίθετο. Όλα ξεκινούν από μία παρτίδα σκάκι την οποία ο Ροδερέρ κερδίζει χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία. Λέει ο αφηγητής στο τέλος της παρτίδας: "Την ώρα που σηκωνόμουν κοίταξα το πρόσωπο του αντιπάλου μου. Περίμενα να συναντήσω μια από εκείνες τις εκφράσεις που εγώ δεν μπορούσα να καταπνίξω όταν κέρδιζα, μια λάμψη ικανοποίησης, ένα κακοκρυμμένο χαμόγελο. Ο Ροδερέρ ήταν σοβαρός, αποστασιοποιημένος από την παρτίδα".

Από εκεί και πέρα ξεκινά μία σειρά συναντήσεων ανάμεσα στους δύο νέους που καταλήγει πάντα σε φιλοσοφικές και άλλου είδους συζητήσεις στις οποίες ο Ροδερέρ ξεδιπλώνει την αδιαμφισβήτητη ευφυΐα του, αλλά και τον ιδιαίτερα ακραίο χαρακτήρα του. Απομονωμένος σε ένα δωμάτιο , με την μητέρα του να ανησυχεί , ο Ροδερέρ διαβάζει και στοχάζεται, στοχάζεται και διαβάζει. Αμφισβητεί τα πάντα , τίποτα για αυτόν δεν είναι θέσφατο, ψάχνει απαντήσεις για τον κόσμο, οι διατυπωμένες θεωρίες των μεγάλων φιλοσόφων δεν τον γεμίζουν. Ο Ροδερέρ μοιάζει αταίριαστος με τον κόσμο γύρω του, δείχνει να μην τον καταλαβαίνει. Και όπως λέει ο αφηγητής: "αυτή είναι η κατάρα της ευφυΐας, που, ακόμα και όταν προσπαθεί να είναι σεμνή, καταλήγει προσβλητική."