ΕΙΜΑΣΤΕ ΜΟΝΟΙ; ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΞΩΓΗΙΝΗ ΖΩΗ;

Στην εικόνα φαίνεται ένα υπέροχο βιβλίο για να προβληματιστεί ο αναγνώστης σχετικά με την πιθανή ή μη πιθανή ύπαρξη εξωγήινης ζωής. Ονομάζεται "Είμαστε μόνοι;" και έχει γραφτεί από τον Paul Davies. Είμαι της γνώμης ότι πρέπει να αφήσουμε στην άκρη τα αστεία έντυπα και βιβλία που κυκλοφορούν με το σωρό, παραπληροφορώντας τους αναγνώστες που έχουν μία ροπή προς το μυστήριο και το άγνωστο. Τα βιβλία που έχουν κάτι να μας προσφέρουν είναι τα επιστημονικά ή εν πάσι περιπτώσει τα εκλαϊκευμένα επιστημονικά.

Ένα από αυτά είναι το προαναφερόμενο. Σχετικά απλό (όχι απλοϊκό) , με παραδείγματα και αναφορές σε σχέση με την πανάρχαια πίστη του ανθρώπου στην ύπαρξη εξωγήινης ζωής. Με τις διάφορες φιλοσοφικές προεκτάσεις που απορρέουν από την ύπαρξη νοήμονων όντων σε άλλα σημεία του σύμπαντος. Με την καταγραφή των μεθόδων που εφαρμόστηκαν για την ανακάλυψη της εξωγήινης ζωής. Και άλλα πολλά και ενδιαφέροντα.

Η ύπαρξη ή μη εξωγήινης ζωής, απασχόλησε τους ανθρώπους από τους αρχαίους χρόνους (αρχαία Ελλάδα) μέχρι και την σημερινή εποχή. Έχουν γραφτεί εκατοντάδες βιβλία σχετικά με το θέμα και έχουν καταχωρηθεί άπειρες αναφορές σε internet και περιοδικά.

Ορισμένα σημεία του βιβλίου που μου άρεσαν , αξίζουν αναφοράς και είναι διατυπωμένα και με δικά μου λόγια:

"Με τις γνώσεις που έχουμε σήμερα , η προέλευση της ζωής εξακολουθεί να αποτελεί βαθύ μυστήριο. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι θα παραμείνει μυστήριο. Αναμφίβολα , οι φυσικές και χημικές διεργασίες που οδήγησαν στην εμφάνιση της ζωής από την άβια ύλη ήταν εξαιρετικά περίπλοκες , και δεν είναι περίεργο το γεγονός ότι δυσκολευόμαστε να τους δώσουμε μαθηματική μορφή ή να τις αναπαραγάγουμε στο εργαστήριο. Παρά την ύπαρξη αυτού του βασικού εμποδίου , μπορούμε να διακρίνουμε τρεις φιλοσοφικές θέσεις που αφορούν την προέλευση της ζωής : (α) πρόκειται για θαύμα (β) ήταν κάποιο εξαιρετικά απίθανο τυχαίο συμβάν (γ) αποτέλεσε αναπόφευκτη συνέπεια των νόμων της φυσικής και της χημείας , με δεδομένες τις κατάλληλες συνθήκες.

Θα ήθελα κατ' αρχάς να δηλώσω ότι υποστηρίζω σθεναρά την τρίτη άποψη , που φαίνεται πως είναι και η θέση που υιοθέτησαν οι περισσότεροι επιστήμονες της SETI. Βασίζεται στην παραδοχή τριών φιλοσοφικών αρχών που όπως παρατήρησα στο προηγούμενο κεφάλαιο, έχουν μεγάλη ιστορία. Εδώ τις διατυπώνω ακριβέστερα.

Η αρχή της ομοιομορφίας της φύσης

Οι νόμοι της φύσης είναι ίδιοι σε ολόκληρο το σύμπαν. Άρα , φυσικές διεργασίες που παρήγαγαν τη ζωή στη Γη μπορούν επίσης να την παραγάγουν και αλλού.

Η αρχή της αφθονίας

Στην φύση , αυτό που είναι δυνατόν να γίνει τείνει να πραγματοποιείται. Σύμφωνα με την πείρα των επιστημόνων σχεδόν για κάθε κανόνα ή διεργασία που είναι συνεπής με τους φυσικούς νόμους , υπάρχει ένα παράδειγμα κάπου στη φύση. Εάν η αρχή της αφθονίας είναι ένας καλός οδηγός , ίσως μας ενθαρρύνει να πιστέψουμε ότι , αν δεν υπάρχει εμπόδιο για την δημιουργία ζωής , τότε θα δημιουργηθεί ζωή.

Η κοπερνίκεια αρχή (ή αρχή της μετριότητας)

Ο πλανήτης Γη δεν κατέχει κάποια ειδική θέση ή κύρος μέσα στο σύμπαν. Είναι προφανώς ένας τυπικός πλανήτης που κινείται γύρω από ένα τυπικό άστρο (Ήλιο) ενός τυπικού γαλαξία. Ο Κοπέρνικος κατέστησε σαφές ότι η Γη (και η ανθρωπότητα) δεν βρίσκονται στο κέντρο του σύμπαντος. Εφαρμοζόμενη στο ερώτημα της ύπαρξης εξωγήινης ζωής , η εν λόγω αρχή υποδεικνύει ότι , αν δεν υπάρχει τίποτε ξεχωριστό στις αστρονομικές , γεωλογικές , φυσικές και χημικές συνθήκες της Γης , τότε δεν θα πρέπει να υπάρχει τίποτε ξεχωριστό ή μοναδικό που να αφορά τη βιολογία της.

Και επιστρέφουμε στις τρεις βασικές φιλοσοφικές θέσεις , και τις συνέπειες που θα είχε για αυτές , πιθανή ανακάλυψη εξωγήινης ζωής:

α) Θαύμα

Οι περισσότερες θρησκείες παραδοσιακά υποστηρίζουν ότι η δημιουργία της ζωής και του Homo Sapiens , είναι υπερφυσικά γεγονότα. Φυσικά , η χριστιανική Εκκλησία υιοθέτησε κάποια εποχή αυτήν την θέση χωρίς αντίρρηση , και ορισμένα δόγματα εξακολουθούν να επιμένουν σ ΄αυτήν ακόμη και σήμερα.

Πολλοί θρησκευόμενοι πιστεύουν ότι , αν η ζωή γενικά , ή το ανθρώπινο γένος ειδικότερα , είχαν μια εντελώς φυσική προέλευση , αυτό θα υπονόμευε την αξίωση μας να κατέχουμε μια ειδική θέση στην κατάσταση των πραγμάτων και θα έσπαζε έναν από τους ισχυρότερους δεσμούς που η Θρησκεία ισχυρίζεται ότι υπάρχει μεταξύ Θεού και ανθρώπων.

Αν λοιπόν ανακαλύπταμε εξωγήινη ζωή , η υπόθεση του θαύματος θα ετίθετο υπό σοβαρή αμφισβήτηση. Παρότι δεν υπάρχει κάποια λογική αιτία για την οποία ένα ζωοποιό θαύμα δεν μπορεί να συμβεί περισσότερες από μία φορές , η ουσία του θάυματος έγκειται στην μοναδικότητα του , στην αλλόκοτη και σημαντική διάσταση του. Αν συμβαίνει συχνά, τι θαύμα είναι αυτό; Πάντως για να ακριβολογούμε, η θεωρία του θαύματος δεν απορρίπτεται από την ανακάλυψη εξωγήινης ζωής. Υπάρχει και η θεωρία της πανσπερμίας , σύμφωνα με την οποία , η ζωή δημιουργήθηκε κάπου στο σύμπαν και μετά εξαπλώθηκε. Αν λοιπόν περιορίσουμε την υπόθεση μας , σε ανακάλυψη εξωγήινης ζωής με διαφορετικό DNA από αυτό που εμφανίζεται στην Γη , τότε όντως μπορούμε σχεδόν να αποδομήσουμε την θεωρία περί θαύματος.

β) Τυχαίο συμβάν

Ορισμένοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η εμφάνιση της ζωής ήταν ένα αλλόκοτο , αλλά παρά ταύτα φυσικό γεγονός. Υπάρχει σύμφωνα με αυτούς , η πιθανότητα ένα γεγονός απίστευτα σπάνιο , να λάβει χώρα και παρόλα αυτά να μην είναι θαύμα αλλά μία φυσική διαδικασία. Η ζωή είναι απίστευτα πολύπλοκη. Ο Fred Hoyle παρομοιάζει την δημιουργία ζωής με το εξής "τρελό" περιστατικό : Σε ένα εργοστάσιο υπάρχουν διάσπαρτα όλα τα εξαρτήματα ενός Boing 747. Ξαφνικά περνάει ένας ανεμοστρόβιλος τα σηκώνει όλα στον αέρα και δημιουργεί εντελώς τυχαία ένα καινούργο αεροπλάνο!!! Τόσο σπάνια είναι η πιθανότητα να δημιουργηθεί στα καλά καθούμενα ένα μόριο DNA. Οι περισσότεροι επιστήμονες πάντως προσπαθούν να ερμηνέυσουν τον κόσμο με άλλους τρόπους και δεν μπορούν να δεχτούν ως "σοβαρή" την πιθανότητα που αναφέραμε παραπάνω.

Μία άποψη που υποστηρίζει την εφικτή εμφάνιση της πιθανότητας που ανέφερε ο Hoyle , είναι η θεωρία των άπειρων δοκιμών. Σύμφωνα με αυτήν τη θεωρία , υπάρχουν τρισεκατομμύρια πλανήτες στους οποίους συντελούνται τρισεκατομμύρια δοκιμές δημιουργίας ζωής. Άρα κάποια στιγμή και με δεδομένο το τεράστιο πλήθος των δοκιμών , θα "κάτσει" ο συνδιασμός που απαιτείται για να δημιουργηθεί ζωή. Ωστόσο , το επιχείρημα είναι άστοχο και αντίκειται σε κοσμολογικούς νόμους (περισσότερα στο βιβλίο...).

Τι συμπέρασμα θα έβγαινε σε σχέση με την θέση περί τυχαίου συμβάντος , αν ανακαλύπταμε εξωγήινη ζωή; Η απάντηση είναι σαφής. Αν η ζωή περιείχε DNA , θα ενισχυόταν η θεωρία της πανσπερμίας. Αν η ζωή δεν περιείχε DNA αλλά μία άγνωστη βιοχημεία , ενισχύεται η άποψη ότι η δημιουργία ζωής δεν είναι τελικά τόσο αλλόκοτο γεγονός-ένα εξαιρετικά απίθανο συμβάν. Για να θεμελιώσουμε αυτήν την αποψη θα πρέπει βέβαια να είμαστε βέβαιοι ότι η βιοχημεία αυτή δεν αποτελεί εξέλιξη της γνωστής δικής μας.Μπερδεμένα τα πράγματα...

γ) Φυσική διεργασία μεγάλης πιθανότητας

Ο Carl Sagan έγραψε : " Οι διαθέσιμες ενδείξεις υποδηλώνουν σαφώς ότι με δεδομένες τις αρχικές συνθήκες και με ένα δισεκατομμύριο έτη εξελικτικού χρόνου , η ζωή έπρεπε να εμφανιστεί. Η εμφάνιση ζωής σε κατάλληλους πλανήτες μοιάζει να είναι εγγενές χαρακτηριστικό της χημείας του σύμπαντος." Αυτή είναι μία κοινή αντίληψη των επιστημόνων που ασχολούνται με το πρόγραμμα SETI. Η παραδοχή είναι ότι με δεδομένες τις κατάλληλες συνθήκες ( π.χ. μία σούπα με τις σωστές χημικές ουσίες , μία πηγή ενέργειας και σταθερή θερμοκρασία στην κατάλληλη περιοχή τιμών) , θα σχηματιστούν αυθόρμητα ζωντανοί οργανισμοί μέσα σε ένα λογικό από γεολογική άποψη χρονικό διάστημα ( εκατομμύρια ή δισεκατομμύρια χρόνια).

Υποστηρικτές της θεωρίας της "σούπας" στηρίζουν την θέση τους επικαλούμενοι το φαινόμενο της αυτοοργάνωσης. Τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί μέσα από πειράματα ότι πολλά φυσικά συστήματα μπορούν να περάσουν αυθόρμητα σε καταστάσεις μεγαλύτερης πολυπλοκότητας. Συνήθως η αυτοοργάνωση εμφανίζεται σε μη γραμμικά ανοιχτά συστήματα που το περιβάλλον τους τα έχει απομακρύνει από την θερμοδυναμική ισορροπία (περισσότερα στο βιβλίο...).